Legt stikstofwetgeving een bom onder de realisatie van zonneparken?

De energietransitie is van levensbelang, maar dat geldt ook voor een gezonde natuur.
‘Dat klopt, bescherming en herstel van natuur is belangrijk. Daarom is het vreemd dat energietransitieprojecten, bijvoorbeeld de aanlandingen van wind op zee en warmtenetten, vertraging oplopen door stikstofwetgeving. Ze dragen juist bij aan het terugbrengen van schadelijke emissies. Het was dan ook goed nieuws toen in 2019 de bouwvrijstelling stikstof werd ingevoerd; projecten die alleen bij de bouw wat stikstofuitstoot veroorzaken, konden gewoon doorgang vinden.’

De Raad van State stak daar eind 2022 echter een stokje voor.
‘Mobilisation for the Environment bevocht de bouwvrijstelling stikstof voor het Porthos-project, dat in het teken staat van opslag van CO2 uit de Rotterdamse haven in lege gasvelden onder de Noordzee, tot de hoogste rechter. Die oordeelde dat de bouwvrijstelling niet voldoet aan het Europese natuurbeschermingsrecht. Projecten die gebruikmaakten van de bouwvrijstelling lopen nu vertraging op, maar daarmee zit de energietransitie gelukkig niet geheel op slot.’

Hoezo?
‘Het blijft mogelijk om via een voortoets of een passende beoordeling per project de gevolgen van stikstofuitstoot te onderzoeken en het dan alsnog vergund te krijgen, eventueel met mitigatie of met compenserende maatregelen via een ADC-toets. Wil je geen vertraging oplopen, dan is het slim om alvast hierop te anticiperen.’

Dat geldt ook voor ontwikkelaars van grote zonne-energiesystemen?
‘Zeker. Dat gezegd hebbende, ik ken nog geen voorbeelden van zonneparken die niet vergund zijn vanwege hun stikstofimpact. Je ziet ook dat deze in de bouwfase steeds stikstofneutraler worden gerealiseerd met bijvoorbeeld elektrisch bouwmaterieel. Het zijn vooral de grote energie-infrastructuur-, geothermie- en bio-energieprojecten die in het geding zijn, of in ieder geval zeer onwenselijke vertraging kunnen oplopen.’

Zoals?
‘Naast Porthos zelf en de aanlandingen voor de wind op zee gaat het bijvoorbeeld ook om de waterstofbackbone, de realisatie van een landelijk netwerk voor waterstof. En Netbeheer Nederland gaf dit voorjaar een helder signaal af. Bijna 3.000 projecten van de netbeheerders dreigen niet volgens planning te worden opgeleverd door tijdrovende stikstofvergunningsprocedures. Dat betekent minder ruimte voor extra wind en zon en het heeft dus flinke gevolgen voor de energietransitie.’  

Is er beweging op dit vlak?
‘Minister Jetten heeft inmiddels aangegeven dat hij werkt aan het vlottrekken van de vergunningverlening op basis van de herziening van de hernieuwbare-energierichtlijn REDIII en de recente Europese noodverordening vergunningverlening. Grote energietransitieprojecten vertegenwoordigen een zogenaamd “dwingend publiek belang”, er zou een juridische uitzonderingscategorie kunnen ontstaan. Een tweede probleem betreft de verdeling van beschikbare stikstofruimte in Nederland. Op de prioriteitenlijst van het kabinet krijgen PAS-melders, woningbouw en infrastructuur daarbij voorrang. Projecten die wezenlijk ten goede komen aan de energietransitie worden op deze lijst niet genoemd. Dat moet veranderen.’

En ook dat gaat gebeuren?
‘Er waren positieve signalen, maar het kabinet is gevallen. Als het onderwerp stikstofvrijstelling voor energietransitieprojecten controversieel wordt verklaard, komt die mogelijk op de tocht te staan. Dat geldt tevens voor een hogere prioriteit voor de energietransitie bij de toewijzing van beschikbare stikstofruimte. Dat alles is uitermate zorgelijk. We willen vooruit in het verwezenlijken van onze klimaatdoelen; niet op de rem trappen, maar juist versnellen.’