Lennard Visser van ministerie van Klimaat en Groene Groei: ‘We zitten midden in een revolutie’

Waar startte jouw interesse voor de energietransitie?
‘Ik deed de bachelor Future Planet Studies aan de Universiteit van Amsterdam. Dat is een vrij generieke studie rondom duurzaamheid, met thema’s zoals klimaatverandering, kwaliteit van leven, voedselzekerheid en watermanagement. Ik zag de maatschappelijke en technische uitdagingen van de energietransitie, vond die interessant en wilde me daarin verdiepen en verkaste in 2015 naar het Copernicus Instituut van Universiteit Utrecht voor de master Energy Science.’

Hoe beviel dat?
‘De Nederlandse energietransitie stond nog in de kinderschoenen, was feitelijk net uit de startblokken. De grootschalige uitrol van wind en zon kwam flink op gang. Velen verwachtten daar veel van, maar er waren ook mensen die nog niet overtuigd waren dat het de energiebronnen van de toekomst waren. Het was dus een enerverende tijd. We stonden aan de vooravond van een revolutie en daar zitten we nu middenin. Er moet nog heel veel gebeuren om dat groene-energiesysteem van de toekomst waar te maken.’

Hoe zag jij jouw toekomst?
‘Ik studeerde af bij Wilfried van Sark, hoogleraar Integratie van zonne-energie. Daarna ging ik aan de slag als productontwikkelaar bij een grote energieleverancier. Dat bleek niets voor mij. Een klein jaar later kreeg ik een telefoontje van Wilfried: of ik interesse had in een promotieonderzoek in het kader van het Energy Intranets, een van de projecten in het kader van Commit2Data – een nationaal onderzoeksprogramma rondom big data van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en TNO. Die kans heb ik met beide handen aangegrepen. Ik zei direct ja.’

Waarom?
‘Vanwege het maatschappelijke belang en de mooie inhoudelijke opgave. Zo’n PhD-traject geeft daarnaast de vrijheid om je te verdiepen in een onderwerp en samen te werken met andere wetenschappers – zoals ik heb gedaan binnen het Internationaal Energie Agentschap (IEA) en mijn tijdelijke aanstelling bij de University of California San Diego. Bovendien biedt het de mogelijkheid om conferenties te bezoeken om mijn werk te presenteren aan geïnteresseerden. Dat vind ik belangrijk en leuk.’

Wat was het doel van je promotieonderzoek?
‘Energy Intranets – een samenwerking met TU Delft, Centrum Wiskunde & Informatica (CWI) en aggregator Sympower – stond in het teken van het inzetten van technologie zoals data-analyse, machine learning en (hyper)lokale weersvoorspellingen om vraag en aanbod naar stroom nauwkeurig en optimaal op elkaar af te stemmen. Mijn PhD-onderzoek richtte zich op het ontwikkelen van modellen die de opbrengst van pv-systemen van 2 dagen tot minuten vooruit kunnen voorspellen. Dit onder andere met het oog op het creëren van een betrouwbaar, betaalbaar en duurzaam energiesysteem.’

Hoe doe je dat?
‘Met behulp van heel veel data-analyse. Ik heb in mijn onderzoek fysische, statistische en machine-learningmodellen ontwikkeld, welke de opbrengst van zonnepanelen inschatten op basis van weersvoorspellingen zoals de verwachte instraling van de zon. Vervolgens ben ik fysische modellen gaan combineren met kunstmatige intelligentie en heb ik ook middels datafilters geprobeerd de nauwkeurigheid van mijn voorspellingen verder te verbeteren. Daarbij keek ik naar specifieke toepassingen en beschouwde ik de economische en technische waarde van de modellen. Ik werkte dus aan de hele keten van voorspellingen. In mijn onderzoek had ik aandacht voor het verzamelen van de juiste data, het borgen van de kwaliteit van deze data, het combineren van modellen en met oog op de operationele kant en toepasbaarheid. Dat maakte mijn onderzoek onderscheidend. ‘

Toen je dit jaar promoveerde, was je al even aan de slag bij wat voorheen het ministerie van Economische Zaken en Klimaat was, nu het ministerie van Klimaat en Groene Groei. Vanwaar die switch?
‘Ik werk als beleidsmedewerker bij het team Elektriciteitsmarkt en hou me bezig met de verdere ontwikkeling en integratie van de Europese elektriciteitsmarkt. Hierbij kun je denken aan de ontwikkeling van offshorebiedzones, het borgen van de leveringszekerheid en het uitbreiden van interconnectiecapaciteit met omliggende landen. Het Nederlandse elektriciteitssysteem is via interconnectoren al verbonden met dat van Duitsland, Denemarken, België, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk (VK), maar aanvullende verbindingen kunnen van maatschappelijke waarde zijn. Hierdoor kan bijvoorbeeld overproductie van groene stroom worden gedeeld met landen die daar op dat moment een tekort aan hebben.’

Wat doen jullie op dit vlak?
’We werken nu bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van LionLink, een hybride interconnector die de aanlanding van wind op zee combineert met een interconnector naar het VK. TenneT is uiteraard verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de fysieke connectie. Vanuit het ministerie focussen wij ons op de inrichting van de markt. Met de ontwikkeling van hybride interconnectoren leveren we een belangrijke bijdrage aan de integratie van groene stroom, maar ook aan de betrouwbaarheid van het elektriciteitssysteem.’

Je hebt het ook over de leverzekerheid, wat doen jullie precies?
‘We kijken naar de middellange en lange termijn – 5 tot 10 jaar vooruit. Gezien de volatiliteit van zon en wind is het borgen van een betrouwbaar energiesysteem een uitdaging. Het vergt balans in vraag en aanbod. Hoe krijgen we dat voor elkaar? Wij focussen ons daarbij op 4 aspecten: regelbaar vermogen, opslag, interconnectie en flexibiliteit in de vraag, en leveren daarmee onder andere belangrijke input voor het vormgeven van toekomstig beleid.’

Je hebt geen spijt van je overstap naar de overheid?
‘Hier is de kennis die ik heb opgebouwd van meerwaarde. Ik kan die concreet inzetten om de energietransitie verder te helpen. Wij hebben het niet over het realiseren van één zonnepark of batterij, maar focussen ons op het hele energiesysteem en de transitie die dat momenteel doormaakt. Dat vind ik leuk. Daarbij werken we heel veel samen met partijen; denk aan ACM, energieleveranciers, andere landen, wetenschappers, netbeheerders… Er heerst hier een enorme drive en ambitie. Ik heb vele jonge, slimme collega’s die een verschil willen maken. De dynamiek is groot en ik voel me hier helemaal thuis.’