Het Dilemma | Is salderen op jaarbasis bij een dynamisch contract rechtvaardig?

Rechtbank Midden-Nederland stelde onlangs een zonnepaneeleigenaar in het gelijk in een zaak tegen Nieuw-Hollands Energiebedrijf (NHE). De rechter verplichtte het energiebedrijf de salderingsregeling niet maandelijks maar jaarlijks toe te passen.
‘Die eiser stelde dat hij een variabel contract had. Volgens NHE was het een dynamisch energiecontract. De overeenkomst sprak over een contractprijs voor de op basis van de EPEX-maandprijs en vaste leveringskosten per maand, en een verrekening “op basis van leverings- en terugleverings-profiel-gewogen EPEX Day Ahead prijzen”. Feitelijk lijkt dat erg op salderen per tariefperiode.’

De zonnepaneeleigenaar ontdekte dat saldering zo toegepast werd dat hij minder vergoed kreeg per ingevoede kilowattuur dan hij betaalde per afgenomen kilowattuur en vroeg om correctie van de facturen…
‘Allereerst is het wat merkwaardig dat leverancier en klant het niet eens waren over wat voor contract er nu eigenlijk afgesloten was. Dat geeft maar weer eens aan hoe belangrijk het is contracten met energieleveranciers goed te lezen. Je mag daarbij echter wel verwachten dat die duidelijk en eenduidig zijn, hoewel zakelijke afnemers in dezen minder beschermd zijn dan consumenten.’

Dat was niet zo in dit geval?
’Kennelijk niet. Dat blijkt wel uit het feit dat de klant meent dat het om een contract met maandprijzen gaat, en de leverancier meent dat het om een contract met uurprijzen gaat. Daar ging deze zaak echter niet over, en de rechter oordeelde dat het ook niet uitmaakte. Er werd een principiële uitspraak gedaan in het voordeel van de eiser. Als iets als een paal boven water staat, wat deze zaak ook weer eens aantoont, is dat de salderingsregeling niet houdbaar is. Of de wet “goed” is of niet is echter is niet aan de rechter, die past alleen de wet toe.’

Wat zegt de Elektriciteitswet hierover?
‘Artikel 31c van die wet regelt saldering en wel als volgt. Voor afnemers met een kleinverbruikaansluiting die duurzame elektriciteit invoeden op het net, berekent de leverancier het verbruik ten behoeve van de facturering en inning van de leveringskosten door de aan het net onttrokken elektriciteit te verminderen met de op het net ingevoede elektriciteit, waarbij de vermindering maximaal de hoeveelheid aan het net onttrokken elektriciteit bedraagt.’

Verrekening van saldering op jaarbasis wordt niet specifiek genoemd?
‘Nee. Maar zo wordt de wet wel uitgelegd. Voormalig minister Jetten, ACM en ook de Rechtspraak namen dit standpunt eerder al in. Daar is inmiddels ook consensus over in de energiesector. Daar wordt ook aan gerefereerd in het vonnis van de rechter, met name aan de uitspraken ECLI:NL:RBMNE:2023:788 en ECLI:NL:GHAMS:2021:906.’

In het geval van een dynamisch contract moet tevens worden gesaldeerd op basis van jaarlijkse teruglevering en afname?
‘Ook dat ligt dus niet expliciet vast, net zoals wat een dynamisch contract exact is. Voor de wet is er geen echt onderscheid tussen een vast, variabel of dynamisch contract. In de praktijk wordt dat echter wel gemaakt wat betreft de wijze van salderen.’

Er stonden 2 werelden tegenover elkaar in de rechtbank?
‘Exact. En de rechter heeft daarbij een duidelijke keuze gemaakt door te stellen dat de salderingsregeling voor dynamische contracten op dezelfde manier moet worden toegepast als voor andere contracten: op jaarbasis. De rechtbank gaat daarin een stap verder dan de lijn die de Geschillencommissie recent nog trok. Die vond dat saldering per tariefperiode wél mocht als dit in het contract afgesproken was. Daar zet de rechter nu dus een streep door. Saldering van de elektriciteitsvolumes op jaarbasis is wat deze rechter betreft dwingend. Of dit uiteindelijk stand houdt, is natuurlijk maar de vraag. Ik verwacht in de nabije toekomst zeker vergelijkbare zaken. Of andere rechtbanken op dezelfde manier zullen oordelen, is onzeker. Hoe dan ook, de consequenties van deze uitspraak kunnen enorm zijn.’

Waarom?
‘Als deze redenering standhoudt zou dat betekenen dat energieleveranciers extra kosten moeten maken, onder meer vanwege profieleffecten. Dat gold natuurlijk al voor de “reguliere” contracten, maar leveranciers die alleen dynamische contracten aanbieden, krijgen daar dan ook mee te maken. Nu hoef je met commerciële bedrijven geen medelijden te hebben. Je kunt echter ook op je vingers natellen dat deze kosten ergens teruggehaald moeten worden. Die worden uiteraard verhaald op de consument, bijvoorbeeld door extra toeslagen of verhoging van de stroomtarieven door te voeren voor mensen die gebruikmaken van dynamische tarieven – net zoals nu wordt gedaan bij zonnepaneeleigenaren met een vast of variabel contract.’

Het is dus ook slecht nieuws voor consumenten?
‘Zeker. De markt wordt weer een beetje minder transparant, en er komt weer wat risico bij voor leveranciers doordat we nu wéér in een periode van onzekerheid over de spelregels terecht dreigen te komen. Daarnaast is het in het bijzonder lullig voor mensen die iets goeds dachten te doen door met een thuisbatterij en een dynamisch contract hun zonnestroom op een gunstig moment in te voeden. Daar kun je wat geld mee verdienen, juist door de prijsverschillen tussen verschillende momenten. Door voor een dynamisch contract éérst de volumes op jaarbasis te salderen, valt een heel groot deel van de winst weg die je daarmee zou kunnen behalen. Dat kan dus flinke gevolgen hebben voor deze opkomende markt. Leveranciers die heel stellig met bepaalde terugverdientijden voor thuisbatterijen adverteren, zullen zich nog wel eens achter de oren krabben, vermoed ik.’

De oplossing is?
‘Het afbouwen van saldering werd afgeschoten door de Eerste Kamer, iets waar ik me nog steeds heel kwaad over kan maken. De wetgever faalt al jaren op dit dossier en het sleept daardoor nog steeds. Saldering moet worden afgeschaft. De regeling heeft zeker nuttig werk gedaan, maar is al enige tijd onhoudbaar. Doordat de wetgever al jaren treuzelt, zitten we nu nog zeker 2 jaar met deze zeer negatieve effecten op onze elektriciteitsmarkt.’

Daar kan de nieuwe regering niets aan doen?
‘Het zou de minister van Klimaat en Groene Groei sieren als zij het zeer nuttige voorstel dat Henri Bontenbal deed bij de behandeling van het verworpen wetsvoorstel afbouw saldering, saldering per tariefperiode toepassen en dit ook wettelijk regelen, alsnog op te nemen in de wet die de afschaffing van saldering per 1 januari 2027 moet regelen. Door dit te doen en het zo snel mogelijk in te voeren, wordt in elk geval een stuk rechtsonzekerheid over de toepassing van de salderingsregeling weggenomen. Dan weten we tot het moment dat de regeling verdwijnt in elk geval wat beter waar we aan toe zijn.’