Wanneer komt de markt zonnecarports los? ‘Actieve stimulering grote systemen kan het verschil maken’

Het rapport Marktomstandigheden en aanpak stimulering Solar Carports werd onlangs gepubliceerd. Dit werd opgesteld door Arcadis, in opdracht van het ministerie van Klimaat en Groene Groei. Dat ziet de grote bijdrage die solar carports aan de Nederlandse energietransitie kunnen leveren, maar dat de uitrol achterblijft.

Volgende grote niche
‘Het is niet vreemd dat het ministerie dit onderzoek wilde’, aldus Robbe Claessens, adviseur Energietransitie bij Arcadis. ‘We hebben het al zo’n 10 jaar over solar carports als de volgende grote niche in de zonne-energiesector. Dit type installatie komt bijvoorbeeld ook veelvuldig aan de orde in de vele burgerbijeenkomsten over energiestrategieën en projecten die ik bijwoon. Veel inwoners vinden dit een wenselijke ontwikkeling binnen de groei van duurzame elektriciteit. De potentie is groot, en niet alleen wat betreft de opwek van groene stroom. We hebben het bijvoorbeeld ook over multifunctioneel ruimtegebruik, het lokaal combineren van productie en verbruik, bescherming tegen weersinvloeden en koel en comfortabel parkeren. ’

Financiële middelen
De onderzoeksvraag van het ministerie van Klimaat en Groene Groei was vierledig. Hoe staat het ervoor met de Nederlandse markt voor solar carports? Wat zijn de kansen en belemmeringen? Hoe gaan vergelijkbare landen in de EU om met solar carports in wet- en regelgeving? Wat kan men hiervan leren? En hoe kunnen we de uitrol in ons land een versnelling geven? Robbe tekent daarbij aan dat het ministerie de financiële middelen voor stimulering ter beschikking heeft, maar die uiteraard zo effectief mogelijk wil inzetten.

2-0 achterstand
Waarom komen de Nederlandse solar carports nog niet los? Het niet verrassende antwoord is dat deze systemen veel duurder zijn dan standaardzonnevelden en -daken, met name vanwege de onderconstructie. Daarnaast is er doorgaans sprake van minder opwek per vierkante meter omdat ruimte minder efficiënt kan worden benut dan op een veld of dak. ‘Je staat met een solar carport dus al op 2-0 achterstand voordat je begint’, stelt Robbe. ‘Heb je als ontwikkelaar of bank bijvoorbeeld de keuze tussen investeren in een zon-op-dakproject of een solar carport, dan zal het die laatste doorgaans niet worden.’

Bureaucratie
Naast financiële barrières schetst Robbe additionele hobbels op de weg die deels ook gelden voor de uitrol van zonne-energie in het algemeen. Het netcongestieprobleem in Nederland is groot. De kosten van projecten zijn gestegen, zowel wat betreft menskracht als materialen. De toekomst van de SDE++ is vooralsnog onzeker, hoe gaat die eruitzien? Nederland zit in een stikstofcrisis. Dat leidt tot meer administratieve lasten. De nieuwe Omgevingswet is sinds dit jaar van kracht, wat voor nu heel wat onduidelijkheid zorgt en bureaucratie tot gevolg heeft.

Gericht en simpel
Hoe stimuleer je – met het oog op al die barrières – de versnelling van de realisatie van solar carports? Er is, in lijn met al die belemmeringen, een brede waaier aan denkbare oplossingen mogelijk, zo geeft Robbe aan. Een efficiënte aanpak betekent echter dat keuzes noodzakelijk zijn: een gerichte aanpak in een samenhangend pakket. De businesscase van solar carports is zeer uitdagend, met name vanwege de hoge capex. Het advies aan het ministerie is dan ook om een investeringssubsidie in het leven te roepen, en wel voor installaties vanaf 1 megawattpiek. Zo kunnen de investeringsrisico’s worden afgedekt.

Zijlijn schuiven
Robbe: ‘Een tweede advies in dat kader betreft het creëren van samenhangend beleid. Zo wordt er vanuit het Landelijk Actieprogramma Netcongestie binnen de actielijn “beter benutten” gestuurd op betere koppeling tussen opwekkers en verbruikers van duurzame elektriciteit. Wij adviseren daarom de vervanger van de SDE++ door te ontwikkelen tot instrumentarium gericht op zelfconsumptie. Mocht dit ontwikkeld worden op basis van de huidige SDE++ – gericht op het invoeden van netstroom – dan is aanvullend instrumentarium nodig, gefocust op de financierbaarheid van projecten op basis van on-site power purchase agreements (ppa). Een on-site ppa koppelt opwek direct aan verbruik, zonder tussenkomst van het elektriciteitsnet. Een garantiefonds vanuit de staat kan een belangrijke bijdrage leveren aan de financierbaarheid van dit soort projecten, die gericht zijn op zelfconsumptie’.

Maar waarom die focus op die solar carports van 1 megawattpiek plus? Kleinere systemen hebben bij grootschalige uitrol ook een grote potentie voor de landelijke en lokale energietransitie. Waarom deze naar de zijlijn schuiven in het stimuleringsbeleid?

Grotere slagen
‘Een simpele en efficiënte aanpak betekent ook focus’, aldus Robbe. ‘Er moeten keuzes worden gemaakt, dat werd ons ook aangegeven tijdens allerhande klankbordgroepbijeenkomsten. Door te starten met het ondersteunen van de grotere projecten kunnen op kortere termijn grotere slagen worden gemaakt met minder geld. Kleinere projecten zijn nu eenmaal lastiger rond te rekenen, omdat die minder van schaalvoordelen kunnen profiteren. Waar we geen grote monofunctionele zonneparken op land meer willen in Nederland, zijn grote solar carports een kansrijk alternatief voor ontwikkelaars, waardoor de markt blijft bestaan. Daarnaast is er in grotere projecten ook meer ruimte voor de implementatie van andere voorwaarden waar eisen aan worden gesteld, bijvoorbeeld op het gebied van circulariteit en klimaatadaptatie.’

Trickle down effect
Focus op het stimuleren van grote solar carports betekent volgens Robbe niet per definitie slecht nieuws voor de uitrol van kleinere systemen en de bedrijven die zich daarop richten, althans voor de langere termijn. ‘Er zal sprake zijn van een trickle down effect. Naarmate er meer solar carports worden gerealiseerd zullen de kosten dalen, zullen de kennis en ervaring groter worden en zal er meer worden geïnnoveerd. Dat komt op termijn ook ten goede aan de ontwikkeling van systemen kleiner dan 1 megawattpiek. Ook die markt, die tevens zeer veelbelovend is, zal dus op den duur loskomen. De keuze voor een duidelijkere focus nu, is dus geen afwijzing van de potentie van de gehele markt.’