Het Dilemma | 2 nieuwe kerncentrales – wat betekent dat voor wind en zon?

Hoe kijk jij naar uitbreiding van kernenergie in Nederland?
‘Ik ben daar niet op tegen, een voorstander zelfs. Kerncentrales hebben wel degelijk voordelen zoals voorspelbaarheid in energievoorziening, een redelijke leverzekerheid en geen CO2-uitstoot. Ze betekenen ook meer diversiteit in de energiemix. Moderne kerncentrales zijn bovendien veilig. Dat is dus niet iets waar je je veel zorgen over hoeft te maken.’

Jij ziet ook nadelen?
‘Met name op het gebied van financiering. Het is een illusie om te denken dat ze zonder subsidie kunnen draaien, onder meer gezien de hoge investeringskosten. Europese wetgeving gebiedt dat dat op basis van een tweezijdig contract for difference gebeurt, dus niet op vanuit de huidige SDE++-methodiek waarbij bepaalde bedragen binnen een bepaalde bandbreedte worden uitgekeerd.’

Het probleem is?
‘Bij zo’n contract for difference subsidieert de overheid onder een bepaalde stroomprijs en moet een exploitant terugbetalen als die boven een bepaalde stroomprijs komt. In de huidige SDE++ is de day-aheadprijs de onderliggende waarde. Dat is op zich een prima mechanisme. Het garandeert een rendabele operatie en voorkomt overwinsten. Gezien die hoge kosten van kerncentrales, zowel voor de bouw als gedurende de operatie, zal er echter veel overheidsgeld naartoe moeten, wat dus een hoog bedrag per megawattuur in het contract for difference betekent. Daarnaast zijn de gevolgen voor de energiemarkten groot.’

Wat gaat er dan gebeuren op de energiemarkten?
‘Een kerncentrale schakel je niet zomaar af en bij. Dat wil je ook niet met het oog op de energietransitie – minder CO2-emissie – en het rendement van de kerncentrale. Ze produceren dus continu stroom. Wat je zult zien is dat die nieuwe kerncentrales iedere dag maximaal vermogen gaan leveren en hun stroom tegen de laagst mogelijke prijs gaan aanbieden op de day-aheadmarkt zodat ze zeker weten dat hun biedingen worden geaccepteerd; ze hun stroom kunnen verkopen. Maar dat heeft wel consequenties.’

Wat is het gevolg?
‘Op de day-aheadmarkt wordt nu gemiddeld circa 6 gigawatt per uur verhandeld. Stel dat die 2 nieuwe kerncentrales 2.000 megawattuur gaan leveren en deze stroom dagelijks tegen het huidige minimum van min 500 euro per megawattuur gaan aanbieden. Dan zullen de day-aheadprijzen veel lager gaan uitvallen dan nu het geval is doordat de merit order enorm wordt verlengd met goedkoop aanbod. Zon en wind gaan daar enorm veel last van hebben. Neem de maand mei. Die telde tot nu toe 23 dagen met negatieve stroomprijzen als gevolg van de enorme productie van zonnestroom en windenergie. Dat was niettemin nog redelijk acceptabel.’

En zakken de prijzen verder in de min?
‘Dan komen de verdienmodellen van de grootschalige productie van zon en wind in gevaar en moet er meer subsidie bij voor rendabele exploitatie. Daar gaan we dus met zijn allen meer voor betalen. En ook voor gas zijn er negatieve effecten wat betreft de inkomsten, wat onhandig is omdat die nodig blijven om flex te leveren. Hetzelfde geldt voor grote batterijen; ook de businesscase voor energieopslagsystemen wordt dan uitdagender.’

Die 2 kerncentrales gaan de staat meer kosten, en dus consumenten en bedrijven…
‘Er zijn mensen die zeggen dat die 2 kerncentrales nodig zijn voor nieuw energieverbruik – de groeiende vraag in de toekomst – en dat dit dus allemaal niet gaat gebeuren; dat die kerncentrales wél geld gaan verdienen. Kijk echter naar de kerncentrale in Borssele, die biedt nu al dagelijks stroom op de day-ahead aan voor minus 500 euro. Gemiddeld wordt er wel meer verdiend, maar extra kerncentrales zetten ook het verdienmodel van de huidige kerncentrale onder druk. Er zal hoe dan ook flink geld bij moeten als die 2 kerncentrales er komen. Dat kan worden opgebracht door te bezuinigen op andere zaken of middels belastingverhoging. Bij zon en wind is een aantal jaar duidelijkheid gegeven over de uitgekeerde subsidies in de vorm van de opslag duurzame energie (ODE), nu onderdeel van de energiebelasting voor stroom en gas.’

Bij kernenergie is dat niet het geval…
‘En dat zou dus wel zo moeten zijn. We betalen allemaal mee aan zon en wind en straks ook aan die nieuwe kerncentrales. Dat geeft niet, maar ben daar duidelijk over. Nu wordt dat in het midden gelaten, niet verteld, ook niet door minister Hermans. Er zijn mensen die klagen over de ODE. Ze vinden zon en wind te duur en denken dat 2 nieuwe kerncentrales de oplossing zijn. Maar in de discussie over de bouw is geen enkele transparantie over wat die daadwerkelijk betekenen voor de portemonnee van consumenten en bedrijven; de rekening die zij daarvoor moeten gaan betalen. Dat maakt die discussie onzuiver. Gaan we nieuwe kerncentrales financieren, voer dan een Opslag Kernenergie in: een OKE. Ik geef je op een briefje, dit gaan veel mensen niet leuk vinden. Ofwel niet oké.’

Het is ingewikkelde materie, zou het daaraan liggen?
‘Dat klopt, het is bijzonder complex. Ik denk bijvoorbeeld dat Henry Bontenbal zo’n beetje het enige lid van de Tweede Kamer is die het allemaal snapt. En neem dat Rotterdamse raadslid Mariska Abrahamse met haar hartstochtelijk pleit voor een kerncentrale op de Maasvlakte. Die begrijpt er natuurlijk ook geen snars van. Hoe dan ook: transparantie en een eerlijk verhaal over de gevolgen van de mogelijke komst van 2 Nederlandse kerncentrales is van evident belang. Daar ontbreekt het momenteel aan. Mijn vermoeden is dat dit een bewuste politieke strategie is. En als dat onbewust is, bijvoorbeeld omdat kernenergie nu eenmaal gewoonweg een stokpaardje van bepaalde mensen en partijen is terwijl het gebrek aan relevante kennis groot is, maakt dat deze zaak alleen maar triester.’