Kabinet stapt in 2027 over op tweerichtingscontracten voor zonnepanelen en windmolens

De overgang is noodzakelijk vanwege Europese regelgeving die directe financiële steun voor hernieuwbare-elektriciteitsprojecten met windmolens en zonnepanelen niet langer toestaat.

Europese vereiste
Demissionair minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei meldde afgelopen maand al te werken aan de invoering van tweerichtingscontracten en heeft de Tweede Kamer nu over het exacte tijdspad geïnformeerd.

Het nieuwe stimuleringsinstrument voor zonne- en windenergieprojecten vloeit voort uit de Europese Electricity Market Design (EMD)-verordening. Bij tweerichtingscontracten krijgt ook een producent het verschil uitgekeerd als de marktprijs lager uitvalt dan de overeengekomen prijs. Valt de marktprijs hoger uit, dan betaalt de producent het verschil terug. Dit nieuwe systeem zorgt voor een betere verdeling van baten en lasten en het voorkomt overwinsten bij hoge elektriciteitsprijzen. Het kabinet overweegt daarbij een minimumvermogen voor installaties, omdat de tweerichtingscontracten minder geschikt zijn voor kleine projecten.

Daadwerkelijke productie
Demissionair minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei benadrukt dat het nieuwe instrument meerdere voordelen biedt. Het zorgt voor een betere balans tussen kosten en opbrengsten, waarbij de overheid geld terugkrijgt bij hoge marktprijzen. Dit was bij de SDE++ niet mogelijk. Ook stimuleert het systeem de markt om zelfstandiger te worden, doordat producenten geprikkeld worden om zonder overheidssteun projecten te realiseren.

Bij de vormgeving van tweerichtingscontracten voor zonnepanelen en windenergie op land kiest het kabinet voor een systeem waarbij betalingen plaatsvinden op basis van daadwerkelijke productie in plaats van een referentievolume. Het kabinet heeft de afgelopen periode verschillende mogelijke ontwerpen voor tweerichtingscontracten overwogen en besproken met belanghebbenden uit de sector, deskundigen en met uitvoerende organisaties. De minister hierover: ‘Bij de voorkeur ten aanzien van de tweerichtingscontracten voor zon-pv en wind op land speelt de uitvoerbaarheid een belangrijke rol, omdat sprake is van een groot aantal diverse projecten op veel verschillende locaties. Het instrument moet geschikt zijn om al deze projecten op passende wijze te ondersteunen. Het definiëren van een passend referentievolume voor een groot aantal diverse projecten is te complex gebleken.’

Marktgedrag stimuleren
Voor de looptijd van het tweerichtingscontract voor zonnepanelen en windmolens sluit het kabinet aan bij de huidige looptijd in de SDE++. Om te voorkomen dat stroom wordt geproduceerd op momenten met relatief veel aanbod en relatief weinig vraag, is het volgens Hermans nodig dat producenten geprikkeld worden hun installatie zo te ontwerpen dat productie verplaatst wordt naar momenten waarop er relatief veel vraag en relatief weinig aanbod is.

‘Voor zon-pv betekent dit dat zonnepanelen vaker op het oosten en westen georiënteerd worden zodat er in de ochtend en namiddag meer wordt geproduceerd, of dat er een batterij wordt geplaatst om opgewekte stroom uitgesteld te leveren. Het kabinet wil dit bewerkstelligen, bijvoorbeeld met een verplichte beperking op het terugleververmogen van zon-pv. Deze oplossing wordt reeds toegepast in de SDE++ om de impact van zon-pv op netcongestie te beperken.’

Carve-out voor ppa’s
Daarnaast wil het kabinet producenten stimuleren om langetermijnovereenkomsten met afnemers te sluiten. Hiervoor komt een zogenaamde 'carve-out', waarmee producenten een deel van hun productie kunnen uitzonderen van de tweerichtingscontracten. Dit maakt het eenvoudiger om rechtstreekse stroomafnameovereenkomsten (ppa’s) met afnemers af te sluiten.

‘Zij ontvangen over dit deel van de productie dan geen steun, maar hoeven bij hoge marktprijzen ook niet te betalen’, duidt Hermans. Verder merkt ze op dat vanuit de Europese staatssteunregels geen steun gegeven mag worden op momenten dat de marktprijzen negatief zijn. Wel neemt het kabinet zich voor om bij de tweerichtingscontracten op een andere manier rekening te houden met gemiste productie-uren vanwege de uren met negatieve stroomprijzen. Hierover zal het kabinet de Tweede Kamer in het eerste kwartaal van volgend jaar informeren.

Wettelijke basis
Om de invoering van tweerichtingscontracten mogelijk te maken, wordt momenteel gewerkt aan een nieuw wetsvoorstel dat in het derde kwartaal van 2025 ter consultatie wordt voorgelegd.

Het kabinet streeft ernaar het wetsvoorstel in het vierde kwartaal naar de Raad van State te verzenden, zodat tweerichtingscontracten vanaf 2027 toegepast kunnen worden. Ook voor windenergie op zee wordt een vergelijkbaar systeem overwogen, al kunnen daar andere ontwerpkeuzes passend zijn vanwege de schaalgrootte.

Definitief besluit in voorjaar 2026
‘Volledigheidshalve wordt opgemerkt dat met de voorbereidingen voor tweerichtingscontracten voor hernieuwbare elektriciteit het kabinet nog geen keuze maakt of en in welke mate deze projecten ondersteund worden’, besluit Hermans. Het kabinet maakt hiermee enkel mogelijk dat dit instrument in de toekomst kan worden ingezet waar en voor zover dat nodig is.’

De uiteindelijke beslissing over het budget voor het nieuwe instrument volgt naar verwachting in het voorjaar van 2026. Voor andere technieken dan windmolens en zonnepanelen blijft de SDE++ in principe wel beschikbaar. Hermans besluit: ‘Het kabinet zet alles op alles om tweerichtingscontracten vanaf 2027 toe te kunnen passen, wat mede van belang is voor de mogelijkheid om deze voor wind op zee in te kunnen zetten.’