Het Dilemma | Sunrock bezoekt kopermijnen Peru – Neemt pv-sector verantwoordelijkheid voor mens en milieu?

Hoe gaat het met Sunrock?
Martin Sanchez Locreille, marketeer bij Sunrock: ‘Sinds onze oprichting in 2012 groeiden we snel uit tot de Nederlandse marktleider in de ontwikkeling van zonnedaken, met name voor logistieke en industriële bedrijven. We volgen die klanten ook in het buitenland. Inmiddels hebben we tevens een stevige voet aan de grond in Duitsland, en ook in Frankrijk groeien we hard.’

Hoe serieus neemt Sunrock ESG, dus de impact op het milieu, mens en maatschappij, en behoorlijk bestuur?
‘De focus ligt niet langer alleen op het opwekken van zonnestroom op daken. We bieden integrale oplossingen, bijvoorbeeld met batterijen, laadinfra en slimme sturing. Dat betekent meer technologie en componenten in de keten. Wil je echt positieve impact maken, dan moet je ook bredere verantwoordelijkheid nemen, bijvoorbeeld op het gebied van mensenrechten en milieu.’

Hoe doet Sunrock dat?
Appiah: ‘Het gaat niet alleen om wat je doet, maar ook om hoe je het doet; dat je je negatieve impact zoveel mogelijk beperkt. Dat doen we bijvoorbeeld door goed te kijken naar met welke partijen we samenwerken, de componenten die we inkopen, maar bijvoorbeeld ook door te zorgen dat de arbeidsomstandigheden en het salaris van mensen die onze systemen bouwen in orde zijn.’

Is dit gemeengoed in de sector?
‘Ik denk dat er zo’n 5 à 6 jaar geleden sprake was van een keerpunt, toen de eerste verhalen over dwangarbeid in de Chinese zonnepaneelindustrie naar buiten kwamen. Dat was een wake-upcall voor veel partijen. Ik werk nu 3 jaar bij Sunrock en ik stuur de thema’s rondom maatschappelijk verantwoord ondernemen aan. Bij veel andere partijen zijn inmiddels ook mensen die zich richten op ESG. Daarnaast hebben we sinds 2023 het multi-stakeholder IMVO-convenant voor de Hernieuwbare Energiesector.’

Wat is dat?
Karen Vermeer, beleidsmedewerker bij de Sociaal-Economische Raad (SER): ‘In een convenant voor Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO) maken bedrijven, brancheorganisaties, overheid, vakbonden en maatschappelijke organisaties afspraken om risico’s op misstanden in de keten gezamenlijk te identificeren, aan te pakken en te voorkomen. De SER is het onafhankelijke secretariaat van het convenant.’

Wat is de aanpak?
‘Centraal staat het identificeren en aanpakken van mensenrechtenschendingen en milieuschade in internationale productieketens, zoals bij de winning van grondstoffen voor batterijen, windturbines en zonnepanelen. Dit gebeurt via due diligence door individuele bedrijven én via collectieve acties binnen de sector. Daarvoor organiseren we onder andere workshops, ontwikkelen we tools, en voeren we gezamenlijk projecten uit. Zo bezochten we onlangs kopermijnen in Peru om daar de arbeidsomstandigheden en milieu-impact te identificeren, voor een project gefinancierd door de European Partnership for Responsible Mining (EPRM) en uitgevoerd met het Danish Institute for Human Rights, The Copper Mark, de Alliance for Responsible Mining en Sunrock.’

Sunrock reisde vorig jaar al naar China…
Sanchez Locreille: ‘Dat was de eerste keer dat we daadwerkelijk naar het buitenland gingen in het kader van onze activiteiten op het gebied van ESG. Samen met onze partners bezochten we een aantal leveranciers in China om meer te leren over hoe pv-componenten worden geproduceerd en te verkennen hoe we gezamenlijk meer positieve impact kunnen maken.’

Dat heeft effect?
Appiah: ‘We deden belangrijke kennis op. Zij begrijpen beter wat wij van hen verwachten. Zo kunnen ze daar beter aan voldoen. Dat heeft een zeker effect. We zijn zeer afhankelijk van Chinese toeleveranciers, zoals de gehele zonne-energiesector. Tegelijkertijd: we moeten ook verder kijken naar wat er in China gebeurt.’

Bijvoorbeeld naar koper…
‘In vrijwel alle producten die we gebruiken, zit koper: omvormers, zonnepanelen, kabels… Het gaat om grote hoeveelheden. De vraag groeit, en er is geen substituut voor dit materiaal. Hebben we het over milieu en mensenrechten, dan is het dus cruciaal om te onderzoeken hoe dit materiaal wordt gewonnen. Peru behoort tot de top 3-producenten in de wereld. Er is nog heel veel onontgonnen gebied; de industrie zal daar dus alleen maar groeien.’

Wat troffen jullie aan?
Vermeer: ‘De focus van het project ligt niet op de grootschalige winning, maar op ambachtelijke, kleinschalige mijnen. De mensen die daar werken – landelijk meer dan 200.000 – zijn echter wel afhankelijk van die grote bedrijven. Ze kunnen het materiaal dat ze winnen niet altijd direct verkopen en alleen kwijt aan die industriële concerns. Die betalen vaak niet genoeg, waardoor de kleinschalige mijnen nauwelijks geld hebben om bijvoorbeeld te investeren in veiligheid van hun medewerkers.’

En de leef- en arbeidsomstandigheden?
Appiah: ‘De huizen zijn ver onder de maat, er is geen elektriciteit en sanitair, kinderen gaan niet naar school. Het werk is gevaarlijk, ongezond en zwaar. Zo scheiden de vrouwen handmatig het erts. Er is geen sprake van kinderarbeid, voor zover wij hebben gezien. Maar we zagen ze wel onbewaakt spelen langs de diepe kliffen van de mijnen, wat zeer verontrustend was.’

Vrouwelijke artisanale mijnwerkers die kopererts sorteren op locaties in het zuiden van Peru (foto 2) en zonnepanelen op een artisanale mijnlocatie die werknemers ‘s avonds 2 uur elektriciteit leveren (foto 1).

En de impact op het milieu?
‘Met name die grootschalige bedrijven zorgen voor vele issues op dit vlak, onder andere vervuiling van het water en ontbossing. Daarnaast moeten we ook naar de rol van de overheid kijken. Zo mag formele en informele koperwinning niet worden verward met legale en illegale koperwinning.’

Wat levert zo’n reis op, wat zijn concrete vervolgstappen?
Vermeer: ‘Wat er in de ketens van de hernieuwbare-energiesector gebeurt, is een verantwoordelijkheid van iedereen. Als we impact als deze niet willen, dan moeten we met zijn allen en gezamenlijk in beweging komen. Het zou daarom mooi zijn als meer bedrijven aansluiten bij dit project dan wel bij het convenant.’

Praatjes vullen geen gaatjes…
Appiah: ‘We hadden onlangs een gesprek met een aantal grote producenten van kabels. Die hielden zich beperkt bezig met de herkomst van het koper dat daarin zit, waren zich weinig bewust van wat er in mijnen zoals in Peru aan de hand is, en ook niet in landen zoals Chili en Congo, waar de situatie uiteraard vergelijkbaar is. Ze gaven aan te waarderen dat eindgebruikers zoals Sunrock vragen stellen over de herkomst van grondstoffen en de daarbij behorende mensenrechten en milieuomstandigheden. Het begint met een goed gesprek, dat is een eerste stap.’

Is een hernieuwbare-energiesector waar geen mensenrechtenschendingen en milieuschade aan kleven gewoonweg niet een illusie?
‘We hebben nog een lange weg te gaan, moeten veel meer aan ESG gaan doen. Daarbij is het onder andere van groot belang dat we onze scope verbreden; denk naast koper bijvoorbeeld ook aan aluminium. Maar het is niet zo dat er geen beweging is. Het gaat met kleine stapjes vooruit. Het is een kwestie van een lange en gezamenlijke adem, maar we bewandelen het juiste pad. En ik geloof dat dit uiteindelijk naar een rechtvaardigere energietransitie leidt.’