Het Dilemma | Gaat tijdsafhankelijk nettarief voor consumenten netcongestie significant verzachten?

Hoe zie jij de nood aan een tijdsafhankelijk nettarief voor consumenten ten behoeve van het ontlasten van het net?
‘Ik heb wel eens discussies met mensen die stellen dat dynamische energieprijzen op de day-aheadmarkt meer dan 90 procent van de tijd tegen congestie in bewegen. Maar het gaat natuurlijk om die resterende momenten, wanneer thuisbatterijen bijvoorbeeld massaal gaan laden en juist bijdragen aan het belasten van een overvol net. Dáár zit het probleem. Netbeheerders moeten daar iets mee. Ik heb de indruk dat dat hoofdzakelijk is wat je met dat tijdsafhankelijke nettarief zou kunnen proberen.’

Het nieuwe systeem, met 4 prijsniveaus en 5 tijdsblokken, moet consumenten vanaf 2028 gaan belonen voor slim gebruik van het elektriciteitsnet…
‘Ik denk dat zij hun gedrag wat betreft het normale energieverbruik echt niet gaan verplaatsen vanwege een tijdsafhankelijk nettarief – bijvoorbeeld ’s avonds de lampen uit of later warm gaan eten. Daarvoor wordt de prijsprikkel waarschijnlijk te klein. Stel je betaalt ’s avonds 15 in plaats van 5 eurocent per kilowattuur voor het transport en je zet op dat moment je oven en elektrische kookplaat aan, dan kost je dat hooguit een paar dubbeltjes extra. Dat bedrag heb je er al uit als net die dag de avocado’s in de bonus zijn.’

Prijsstelling is belangrijk…
‘Met name met betrekking tot die piekmomenten en het gebruik door batterijen, warmtepompen en laders van elektrische wagens. Kun je significant geld besparen door dit zonder al te veel moeite te verplaatsen in de tijd – als dit je bijvoorbeeld een paar euro per dag of meer oplevert – dan doe je dit wel. Het verschil tussen de marktprikkel, wat een energieleverancier in rekening brengt, en het nettarief moet dan onder de streep uiteraard wel groot genoeg zijn.’

Jij bent blij met de komst van het tijdsafhankelijke nettarief?
‘Ik ben er niet fundamenteel op tegen. Het is echter afwachten hoeveel soelaas het daadwerkelijk gaat bieden. Wat betreft de verplaatsing van de normale energieconsumptie door huishoudens verwacht ik geen heel grote impact. Het kan, afhankelijk van de invulling van de tarieven, bijdragen aan het verlichten van de congestieproblematiek, juist door dat wél makkelijk verplaatsbare verbruik bij consumenten te beïnvloeden. Ik zou er echter onder de streep niet te veel van verwachten; dan kan het alleen maar meevallen. Het is in mijn ogen, net als vrijwel alles, slechts een deel van de oplossing. En in de uitvoering zitten wel wat bezwaren.’

Het moet begrijpelijk zijn voor consumenten?
‘Hoe gaat hun energiefactuur er straks uitzien als alles straks time-of-use is? Er komen in dit voorstel 5 regels bij met nettarieven. Mensen zijn gewend geraakt aan dag- en nachttarieven; de meeste zullen dit dus uiteindelijk wel kunnen volgen. Maar dan heb je ook nog de tijdsblokken van energieleveranciers, die niet synchroon lopen met die van de netbeheerders. Dat maakt die energierekening nog complexer dan ze nu al is.’

Het moet ook een eerlijk systeem zijn…
‘Berenschot rekende in het rapport Verkenning alternatief nettariefstelsel kleinverbruik uit 2024 met een tijdsgebonden kilowattuurtarief met een vrijstelling voor de eerste 0,1 kilowattuur per uur. Dat komt neer op een “vrije voet” van gemiddeld 100 watt. Volgens Berenschot zit een gemiddeld huishouden 25 procent van de tijd onder deze waarde. Mijn pleidooi zou zijn: leg die ondergrens iets hoger, bijvoorbeeld op 1 kilowatt, en dus 1 kilowattuur per uur. Daarmee is het normale energieverbruik van een gemiddeld huishouden wat ruimer afgedekt, ook als je met dit systeem naar afrekening per kwartier gaat. Zo hebben huishoudens met weinig verplaatsbaar vermogen weinig te maken met het time-of-use tarief. Tegelijkertijd zou je voor de grotere vermogens juist kunnen overwegen het kilowattuurtarief progressief te maken: verhoog het tarief per extra kilowatt steeds iets. Zo raak je juist de grotere vermogens in de tijdsblokken waarin de capaciteit schaars is, en dat zijn ook precies de vermogens waarvan je wil dat ze wegblijven uit die tijdsblokken.’