Rijksoverheid vraagt aandacht van pv-sector voor Anti-dwangarbeidverordening

In hoeverre ziet het ministerie dwangarbeid als een serieus issue in de zonne-energiesector?
‘Uit onderzoek, bijvoorbeeld van Sheffield Hallam University, blijkt dat er een risico is op dwangarbeid bij de productie van zonnepanelen. Ook uit risicoanalyses van bedrijven die lid zijn van het IMVO-convenant voor Hernieuwbare Energie blijkt dat dwangarbeid een terugkerend risico is. Het is dus een belangrijk aandachtspunt voor de pv-branche. Dwangarbeid doet grove afbreuk aan de waardigheid van mensen.’

Het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) organiseerden onlangs een bijeenkomst voor het bedrijfsleven over de Europese Anti-dwangarbeidverordening (Forced Labour Regulation, FLR). Waarom?
‘De FLR bevat een verbod op het op de EU-markt aanbieden of uitvoeren van producten die met behulp van dwangarbeid zijn gemaakt. Het kabinet onderschrijft het belang van deze wet en ziet deze als een wezenlijke stap in de Europese inspanningen om dwangarbeid effectief tegen te gaan. Met de verordening wordt ook oneerlijke concurrentie bestreden, omdat het verdienmodel om gebruik te maken van dwangarbeid verdwijnt. Het ministerie vindt het belangrijk hierover in gesprek te gaan met het bedrijfsleven.’

Die wettelijke verplichting gaat pas vanaf eind 2027 gelden…
‘Bedrijven kunnen het risico op dwangarbeid in hun keten ook nu al in kaart brengen en waar nodig aanpakken door gepaste zorgvuldigheid toe te passen, in lijn met de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen inzake maatschappelijk verantwoord ondernemen en de United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights (UNGP’s). Dat kan bedrijven helpen straks te voldoen aan de FLR.’

Hoe wordt hierop gehandhaafd?
‘Het is aan de toezichthouder om dwangarbeid vast te stellen. Wanneer dit wordt geconstateerd, wordt het op de markt brengen en aanbieden van betreffende producten verboden en moet het betrokken bedrijf de producten van de markt halen. De Europese Commissie treedt op als toezichthouder wanneer dwangarbeid buiten de EU plaatsvindt; binnen de lidstaten zijn dat de nationale toezichthouders.’

Wat wilde het ministerie concreet bereiken met die sessie?
‘Bedrijven informeren over de FLR en hoe zij zich kunnen voorbereiden op de verplichtingen. Daarnaast wilden we input ophalen over de aanstaande wetgeving. Zo krijgen het ministerie en de RVO beter zicht op ideeën, inzichten en eventuele zorgen van het bedrijfsleven. Deze input wordt gebruikt om de voorlichting beter af te stemmen op de informatiebehoefte van bedrijven.’

Hoe verliep de bijeenkomst?
‘Tijdens de eerste helft gaven we een presentatie over de inhoud van de FLR en hoe bedrijven zich kunnen voorbereiden. Het MVO-steunpunt (RVO) lichtte toe hoe het bedrijven ondersteunt bij het toepassen van gepaste zorgvuldigheid. Daarnaast besprak Arisa, een maatschappelijke organisatie, een concrete casus en stond brancheorganisatie INretail stil bij het belang van sectorale samenwerking.’

En daarna?
‘Er werd informatie opgehaald tijdens break-outsessies bij zo’n 70 deelnemers, waaronder brancheverenigingen en bedrijven. Er was tevens ruimte voor discussie en het delen van best practices. Het ministerie bestudeert deze input en deelt waar relevant met de Europese Commissie of gebruikt het bij de uitvoering van de wet.’

Wat verwacht het ministerie nu al van de markt op het vlak van dwangarbeid?
‘Het kabinet verwacht dat alle Nederlandse bedrijven die internationaal opereren de OESO-richtlijnen en UNGP’s naleven. Zij moeten risico’s in hun waardeketen, inclusief dwangarbeid, in kaart brengen en aanpakken. Dat geldt ook voor de zonne-energiesector.’

Hoe kunnen bedrijven in de praktijk controleren of hun toeleveringsketen vrij is van dwangarbeid?
‘Door in lijn met de internationale richtlijnen te opereren. Om bedrijven te ondersteunen, publiceert de Europese Commissie uiterlijk 14 juni 2026 richtsnoeren en een database met risicogebieden en -producten. E wat betreft de toezichthouders; die richten zich zoveel mogelijk op bedrijven die dicht bij risicovolle schakels zitten en houden rekening met grootte, financiële middelen, aantal producten, ernst van vermoedelijke dwangarbeid en complexiteit van de keten.

Wat voor ondersteuning biedt de Nederlandse overheid?
‘Bedrijven kunnen bijvoorbeeld terecht bij het MVO-steunpunt voor informatie over IMVO-wetgeving en hulp bij het toepassen van gepaste zorgvuldigheid in de keten. Met de MVO Risico Checker kunnen ze hun risico’s in kaart brengen. Het recent gelanceerde Subsidieprogramma Verantwoord Ondernemen MKB ondersteunt mkb-bedrijven bij toepassing van de OESO-richtlijnen. Bovendien kunnen sectorale afspraken over IMVO worden gemaakt. Zo werken zonne- en windenergiebedrijven, brancheverenigingen, maatschappelijke organisaties en de overheid samen in het IMVO-convenant voor Hernieuwbare Energie om risico’s op mensenrechtenschendingen en milieuschade gezamenlijk aan te pakken. Wij moedigen bedrijven in de sector aan zich aan te sluiten bij dit convenant.’

Hoe ziet het vervolg eruit: komen er vervolgacties?
‘De Anti-dwangarbeidverordening wordt van toepassing op 14 december 2027. Vanaf dat moment gelden de regels voor bedrijven. Het ministerie blijft vóór en na die datum in gesprek met bedrijven over het toepassen van gepaste zorgvuldigheid en de voorbereidingen op de verordening.’