ACM wijzigt spelregels congestiemanagement, verplichte deelname aangescherpt

De ACM stelde in het voorjaar van 2022 de huidige congestiemanagementregels vast. Die moesten het juist mogelijk maken dat netbeheerders in samenwerking met hun grootste klanten meer ruimte zouden kunnen creëren op het stroomnet voor andere gebruikers.

Ruimte voor verbetering
Congestiemanagement houdt in dat producenten of afnemers van elektriciteit helpen het net minder te belasten door invoeding of afname van stroom op piekmomenten tijdelijk te verminderen. Producenten en afnemers ontvangen hiervoor een vergoeding van de netbeheerder. De toezichthouder stelt dat het gebruik van congestiemanagement weliswaar al aardig op stoom raakt, maar dat zowel de ACM als de netbeheerders en marktpartijen ruimte voor verbetering zien om te zorgen dat congestiemanagement vaker en sneller ingezet kan worden.

Uit een evaluatie van de ACM blijkt dat nog niet alle mogelijkheden van congestiemanagement zijn benut en op een aantal punten verbetering nodig is. Daarom heeft de ACM het Ontwerpbesluit wijzigingen congestiemanagement gepubliceerd waarin ze de regels voor congestiemanagement op enkele punten verduidelijkt en aanpast.

45 congestiemanagementcontracten
Netbeheerders en marktpartijen hebben volgens de toezichthouder het afgelopen jaar belangrijke stappen gezet met de implementatie van congestiemanagement. Netbeheerders hebben organisatorische wijzigingen doorgevoerd, verschillende onderzoeken uitgevoerd, congestierapporten gepubliceerd en zich zichtbaar ingespannen om regelbaar vermogen te vinden en te contracteren. Er zijn inmiddels circa 45 congestiemanagementcontracten afgesloten. Er is bovendien een versnelling waarneembaar in het aantal afgesloten contracten. Deze versnelling zal volgens de ACM doorzetten dankzij een toenemende ervaring met het contracteren van regelbaar vermogen.

Congestierapporten moeten sneller
Voor veel congestiegebieden is echter nog geen – nieuw – congestieonderzoek onder de nieuwe regels afgerond. De uitvoering van een congestieonderzoek en het maken van afspraken tussen netbeheerders en potentiële aanbieders van congestiemanagement blijkt complex en tijdrovend. In de praktijk zet de netbeheerder de behandeling van capaciteitsaanvragen ‘on hold’, totdat het congestierapport, met de conclusies van het congestieonderzoek, is gepubliceerd. In veel congestiegebieden duurt het daarom lang voordat marktpartijen die een aanvraag voor – extra – transportcapaciteit hebben ingediend, duidelijkheid krijgen over hun verzoek. Dit leidt tot veel onzekerheid bij marktpartijen.

In het Ontwerpbesluit wijzigingen congestiemanagement neemt de ACM daarom een maximale termijn van 6 maanden op voor het opleveren van het congestierapport. Hiermee biedt de toezichthouder marktpartijen én netbeheerders meer zekerheid over de termijn waarbinnen congestieonderzoeken moeten zijn afgerond. Netbeheerders kunnen in de congestierapporten volgens de toezichthouder ook nog in meer detail onderbouwen in welke delen van het stroomnet en onder welke omstandigheden zij naar verwachting regelbaar vermogen nodig zullen hebben om fysieke congestie op te lossen. Hierdoor wordt het voor marktpartijen eenvoudiger om hun regelbaar vermogen aan te bieden voor momenten waarop de netbeheerder het ook daadwerkelijk nodig heeft.

Deelnameverplichting
De ACM constateert verder dat beperkt aanbod van regelbaar vermogen door bestaande klanten ervoor zorgt dat nieuwe partijen – die wel veel regelbaar vermogen willen aanbieden – het stroomnet niet op kunnen. Het aanbieden van regelbaar vermogen door bestaande aangeslotenen kan daarom niet langer vrijblijvend zijn.

De ACM zal daarom de Netcode aanscherpen zodat bestaande aangeslotenen, met name producenten van elektriciteit zoals eigenaren van wind- en zonneparken, verplicht zijn om deel te nemen aan congestiemanagement. Bestaande aangeslotenen moeten via de gezamenlijke website van de netbeheerders of direct bij hun eigen netbeheerder hun regelbaar vermogen aanbieden. Netbeheerders hebben tot op heden geen gebruik gemaakt van de deelnameverplichting. Deze verplichting – voor klanten met een vermogen van meer dan 1 megawatt – biedt netbeheerders de mogelijkheid om partijen in een congestiegebied ertoe te bewegen hun regelbaar vermogen aan te bieden. Dit kan leiden tot het ontsluiten van aanzienlijk meer regelbaar vermogen, met name in gebieden waar sprake is van invoedingscongestie.

Financiële sanctie
Netbeheerders werken momenteel aan een verduidelijking van de deelnameverplichting, inclusief een financiële sanctie bij niet-nakoming. De ACM verwacht in oktober een codewijzigingsvoorstel van de netbeheerders te ontvangen.

Daarnaast breidt de ACM in het ontwerpbesluit de deelnameplicht uit, zodat deze ook op gesloten distributie systemen (gds) van toepassing is. De ACM roept netbeheerders op om vooruitlopend op de verduidelijking van de deelnameplicht reeds de bestaande deelnameplicht in te zetten.

Hoogte redelijke vergoeding
Een van de andere conclusies uit de evaluatie van de ACM is dat netbeheerders en marktpartijen moeilijk tot afspraken komen over een redelijke vergoeding voor congestiemanagementdiensten. Doordat contractering van congestiemanagementsdiensten voor de sector nieuw is, bestaat er nog geen gedeeld beeld van de wijze waarop verschillende elementen zoals opportuniteitskosten moeten worden meegewogen in de prijs voor congestiemanagementdiensten.

De problemen doen zich vooral voor bij het afsluiten van capaciteitsbeperkingscontracten (cbc’s) door producenten van elektriciteit. De gesprekken tussen marktpartijen en netbeheerders hierover zijn in een vergevorderd stadium. De toezichthouder wil dat er zo snel mogelijk een algemeen en breedgedragen kader voor marktgebaseerde vergoedingen komt, zodat het contracteren van regelbaar vermogen op grotere schaal mogelijk wordt. Mocht er eind 2023 geen breedgedragen oplossing zijn gevonden, dan zal de ACM begin 2024 via een codewijziging zelf een prijsformule voor een marktgebaseerde vergoeding in de Netcode elektriciteit opnemen.

Prioriteringsruimte
Nieuwe marktpartijen met regelbaar vermogen – waaronder marktpartijen met duurzaam opgewekte stroom – krijgen vaak geen toegang tot het net. In veel gebieden concludeert de netbeheerder dat de ruimte die door congestiemanagement ontstaat – grotendeels, en in een aantal situaties zelfs uitsluitend – beschikbaar komt aan het faciliteren van al voorziene groei van de vraag naar transport in het gebied. De ACM vindt daarom dat keuzevrijheid van aangeslotenen aandacht verdient.

Marktpartijen die toegang willen tot het elektriciteitsnet krijgen regelmatig de indruk dat dit alleen op grond van alternatieve aansluitvoorwaarden en zonder vast transportrecht mogelijk is. Ook ervaren mogelijke aanbieders van regelbaar vermogen niet altijd voldoende vrijheid om hun vermogen in een productvorm naar keuze aan te bieden. De toezichthouder ziet ruimte om marktpartijen die congestie verzachten met prioriteit toegang tot het net te verlenen. De ACM heeft hiertoe een Ontwerpcodebesluit prioriteringsruimte gepubliceerd en aangegeven dat bij gevallen waarbij de netbeheerder kan motiveren waarom voorrang voor een partij met regelbaar vermogen nodig is voor het oplossen van congestie, ze niet handhavend zal optreden.

Standaardisatie contracten
Verder stelt de ACM dat standaardisatie van contracten bij opwekcongestie een belangrijke bijdrage kan leveren aan een versnelling in de contractering van regelbaar vermogen. Door standaardisatie kan de netbeheerder een grotere groep van aangeslotenen op eenzelfde wijze inzetten bij congestiemanagement. Dit biedt veel voordelen in gebieden met invoedingscongestie, waar verschillende producenten van elektriciteit op dezelfde manier kunnen reageren op een activatieverzoek.

De ACM roept daarom netbeheerders en producenten van elektriciteit op om de mogelijkheden van – vergaande – standaardisatie van contractvoorwaarden verder te verkennen, om de doorlooptijd van onderhandelingen te verkorten.

Technische grens verruimt
De technische grens blijkt in de overgrote meerderheid van de congestieonderzoeken de beperkende factor voor het vergeven van méér transportcapaciteit. De ACM verruimt via het Ontwerpbesluit daarom de definitie van regelbaar vermogen in de Netcode elektriciteit. Hierdoor kan meer vermogen dat op een betrouwbare wijze kan bijdragen aan congestiemanagement als regelbaar worden geclassificeerd. Met name in gebieden met invoedingscongestie is het volgens de ACM daardoor mogelijk om meer regelbaar vermogen te ontsluiten.