Tweede Kamer wil wet die salderingsregeling zonnepanelen schrapt op meerdere punten wijzigen

Tijdens een ruim 2,5 uur durend debat boog de vaste commissie van Financiën en de vaste commissie voor Klimaat en Groene Groei zich over het wetsvoorstel van minister Hermans om de salderingsregeling voor zonnepanelen per 1 januari 2027 te beëindigen.

GroenLinks-PvdA mist goed alternatief
Suzanne Kröger (GroenLinks-PvdA) beet met haar bijdrage het spits af. Zij hekelde dat er een streep door deze regeling komt, zonder dat er duidelijkheid is over het alternatief. ‘Zonder zekerheid voor huishoudens, zonder plan voor de verdere uitrol van zon op dak, zonder te verkennen hoe de neveneffecten van zon op dak op een andere manier ondervangen kunnen worden dan door de verantwoordelijkheid bij huishoudens over de schutting te gooien en zonder echt goed in kaart te hebben gebracht wat de gevolgen van deze pennenstreek precies zijn’, aldus Kröger. ‘Dit terwijl die pennenstreek een directe impact heeft op al die huishoudens met zonnepanelen en op nog eens veel meer huishoudens die zonnepanelen overwegen of misschien zouden willen. De wet die vandaag voorligt, wil duidelijkheid scheppen, maar creëert wat mij betreft alleen maar meer mist.’

Kröger wees daarbij ook op de vele amendementen die de Tweede Kamerleden hebben ingediend om mankementen aan het wetsvoorstel aan te pakken. ‘Deze amendementen behelzen vrij fundamentele wijzigingen op het wetsvoorstel en werken ook nog op elkaar in, dat geeft wat mij betreft aan dat deze wet incompleet is. De ACM, die de voorliggende wet toetste op consumentenbescherming, uitte terecht zware kritiek op de abrupte afschaffing van de salderingsregeling. De ACM vraagt om de bevoegdheid om een minimumterugleververgoeding te mogen bepalen, maar krijgt in het voorliggende wetsvoorstel deze bevoegdheid niet. De minister motiveert wat mij betreft maar weinig waarom zij daar niet voor heeft gekozen. Ze zegt dat een dergelijke bevoegdheid niet in lijn is met Europese bepalingen, maar hoe kan het dan dat de ACM dit toch echt heel duidelijk adviseert en er bij een technische briefing zelfs nog op teruggekomen is?’

Kröger vroeg minister Hermans vooral ook welke maatregelen zij wil nemen om ervoor te zorgen dat de uitrol van zon op dak bij sociale huurwoningen niet stilvalt. ‘Ziet zij dit probleem en ziet zij de noodzaak voor aanvullende regelgeving? Als dat zo is, aan welke regelgeving denkt zij dan? En komt die gelijktijdig met de behandeling van dit wetsvoorstel?’

Onder aan de streep bestempelt GroenLinks-PvdA het wetsvoorstel als ‘onvoldragen’. ‘Er is nog veel onduidelijkheid over de gevolgen van de uitrol van zon op dak, hoe de minister in het bijzonder de uitrol van zonnepanelen op huurdaken gaat stimuleren, met welke terugleverkosten huishoudens precies rekening moeten houden, in welke vorm en hoe contracten er in de toekomst uit gaan zien, of en hoe maatschappelijke baten meegerekend worden en welke verantwoordelijkheid de minister ziet voor overheden en bedrijven om zonnepieken op te vangen, of in hoeverre dat alleen bij de burger ligt. Zo kan ik nog wel even doorgaan. GroenLinks-PvdA zal dan ook bij de begroting een voorstel doen om pas over de afschaffing van de salderingsregeling te stemmen als er een alternatief door dit kabinet is uitgewerkt.’

PVV wil duidelijkheid over redelijke vergoeding
PVV-Kamerlid Alexander Kops vroeg als tweede spreker vooral aandacht voor meer duidelijkheid over wat nu precies ‘een redelijke vergoeding’ is die consumenten na het einde van de salderingsregeling gaan ontvangen voor stroom de ze terugleveren aan het net. ‘Hoe kunnen huishoudens inzicht krijgen in de redelijkheid van de vergoeding die ze ontvangen om überhaupt aan de bel te kunnen trekken als zij denken dat er iets niet klopt? Op basis waarvan, dus naar aanleiding van welke signalen en van wie, gaat de ACM dan handhaven, oftewel zelf nader onderzoek doen en indien nodig ingrijpen?'
Bovendien is de PVV volgens Kops voorstander van een verbod op terugleverkosten. ‘Toen Eneco eerder dit jaar bekendmaakte dat nieuwe klanten met zonnepanelen 6 euro per maand extra gingen betalen, zei het energiebedrijf daarbij: die terugleverkosten blijven bestaan zolang de salderingsregeling niet is afgeschaft. Dat kunnen we omdraaien, want nu de salderingsregeling dan wel wordt afgeschaft, per 2027, is het niet meer dan logisch dat die terugleverkosten ook zullen verdwijnen. Tijdens de behandeling van de Energiewet, eerder dit jaar, heeft de VVD daarover al een motie ingediend. Ook de PVV stond daaronder. Nu ligt er een amendement om dat ook daadwerkelijk wettelijk te gaan verankeren.’

Kops sloot af, na een vraag van Sandra Beckerman (SP), met de mededeling dat de PVV ‘geen heel groot fan’ is van het wetsvoorstel. ‘Maar of dit nou zo veel erger is (red. dan het door de PVV weggestemde afbouwvoorstel), wil ik wel betwijfelen. Het gaat namelijk pas in in 2027. De salderingsregeling verdwijnt niet al per 1 januari. Dat is niet zo. En ik zei al dat energieleveranciers sinds vorig jaar terugleverkosten in rekening brengen. Die kosten kunnen er vervolgens af. De salderingsregeling wordt gestopt. Is dat een pijnlijke maatregel? Ja, maar de terugleverkosten kunnen we vervolgens ook gaan stoppen.’

D66 wil dat rust terugkeert in zonnepaneelmarkt
Ilana Rooderkerk (D66) vroeg in haar bijdrage aandacht voor de ingestorte markt van zonnepanelen. ‘Tientallen installateurs moesten hun bedrijf opdoeken. Dat zijn ondernemers die willen werken aan de energietransitie. Het is ontzettend zonde dat deze vakmensen hun bedrijf verloren zagen gaan en dat zij vele werknemers voor niets hebben opgeleid. Ook weten mensen die de afgelopen jaren zonnepanelen hebben aangeschaft niet meer waar ze aan toe zijn. Ze moeten nu bijbetalen, terwijl ze iets goeds willen doen voor het klimaat. Deze chaos en onzekerheid komen door het jojobeleid van de partijen die nu in het kabinet zitten. Vorig jaar lag er een verstandig voorstel om de salderingsregeling af te bouwen. Werkelijk alle experts en ondernemers steunden dat, maar PVV, BBB en het lid Omtzigt stemden het voorstel weg.’

Rooderkerk wil dat de rust terugkeert voor mensen met zonnepanelen en voor ondernemers, en diende daarom een amendement in om een minimale terugleververgoeding van 50 procent van de kale leveringsprijs in te voeren (red. zie kader). ‘Ook willen we dat er goed toezicht komt op gezonde concurrentie tussen energiemaatschappijen, zodat er voor mensen met zonnepanelen ook echt wat te kiezen valt.’

VVD wil terugleverkosten verbieden
Ook Silvio Erkens (VVD) benadrukt dat zijn partij zo snel mogelijk een einde aan alle onduidelijkheid wil maken. ‘Vanwege de onduidelijkheid over de salderingsregeling en de complexiteit ten aanzien van de terugleverkosten ligt de markt voor zonnepanelen op z'n gat. De VVD wil dat dit snel opgelost wordt, zodat de markt zich verder kan ontwikkelen. Daarom steunen we het besluit om de salderingsregeling in één keer af te schaffen, vanaf 1 januari 2027. Dat is helaas nodig om duidelijkheid te bieden aan de markt. Het maakt de energierekening van huishoudens hopelijk ook minder complex. Wel vindt de VVD het belangrijk dat zodra de salderingsregeling wordt afgeschaft, de terugleverboetes niet in rekening worden gebracht. Het voordeel verdwijnt. Dan moet ook het nadeel, dat in reactie hierop is geïntroduceerd door veel energieleveranciers, verdwijnen.’

Het verbieden van heffingen en boetes zorgt er volgens Erkens ook voor dat de terugverdientijd van zonnepanelen zal verbeteren en weer rond de 10 jaar komt te liggen. Henri Bontenbal (CDA) wees Erkens erop dat hij zijn amendement om terugleverkosten te verbieden nog wel zal moeten bijschaven om het gewenste resultaat te bereiken. Erkens benadrukte op zijn beurt dat hij vindt dat onbalanskosten die energieleveranciers ook na het afschaffen van het salderen nog maken, niet mogen worden afgewenteld op de bezitters van zonnepanelen. ‘Mijn amendement moet de ACM een extra bevoegdheid geven boven op de redelijke terugleververgoeding om ook dit soort kosten, zoals onbalanskosten, niet meer af te wentelen op de consument. Ik ga er echt van uit dat je die uiteindelijk niet bij de huishoudens mag neerleggen, ook omdat we nog beleidsdoelen hebben op het gebied van meer zon op dak, maar ook omdat ik niet geloof dat de meeste mensen hiermee bezig zijn. Die volgen de energiemarkt niet en volgen niet hoe ze energie kunnen terugleveren elke dag.’

Bovendien zei Erkens toe zijn amendement nog verder te willen aanscherpen zodat het echt waterdicht wordt. ‘Ik ben ook benieuwd naar de kabinetsappreciatie hierop. Maar gegeven de juridische houdbaarheid probeer ik het zo veel mogelijk dicht te timmeren.’

‘Hopelijk gaat het ons nu lukken om duidelijkheid te verschaffen’, besloot Erkens. ‘We hebben de kans om in één keer onze huishoudens en de sector helderheid te verschaffen en de situatie een stuk beter te maken dan die nu is. Daarmee zorgen we ook dat de uitrol van zon op dak niet jaren stilvalt en dat we de energierekening een heel stuk eenvoudiger kunnen maken, dus laten we dat doen.’

CDA spreekt van politiek falen
Henri Bontenbal (CDA) opende zijn bijdrage met het bestempelen van de eindeloze discussie over de salderingsregeling als ‘een voorbeeld van politiek falen’ en wees er fijntjes op dat de regeling al sinds 2013 onderwerp van discussie is. De abrupte afbouw gaat volgens Bontenbal hoe dan ook pijn doen.

Daarbij droeg hij wel een oplossing aan om de pijn te verzachten en de markt in beweging te houden. ‘Dat kan door het direct eigen verbruik van zonnestroom te stimuleren. Dat kan door bijvoorbeeld de elektrische auto op het juiste moment te laden, door de warmtepomp af te stellen op de zonnestroomproductie of door het plaatsen van een elektrische boiler. En ja, dat is dus niet voor iedereen weggelegd. Het is dus geen perfecte oplossing, maar wel een manier om nog een aantal huishoudens te kunnen helpen. Momenteel wordt 30 procent van de zelf opgewekte elektriciteit direct zelf verbruikt. Om dat percentage omhoog te brengen en om de pijn van het afschaffen van het salderen te verzachten, is stimulering nodig. De ISDE zou bijvoorbeeld daarvoor kunnen worden benut of daarvoor geschikt kunnen worden gemaakt.’

Bontenbal overweegt om plenair een motie in te dienen over zijn plan en vraagt minister Hermans op voorhand al welke mogelijkheden zij ziet voor zo'n regeling. Verder wil het CDA dat de ACM meer mogelijkheden krijgt om in te grijpen als leveranciers onredelijke terugleververgoedingen hanteren. ‘Ik zie ook dat er een aantal amendementen is ingediend die dat proberen. Ik denk dat we even goed met de minister moeten praten over wat het meest geschikte amendement is.’

Verder twijfelt het CDA-Kamerlid sterk of een verbod op terugleverkosten gaat werken. ‘Want als er kosten worden gemaakt die niet via terugleverkosten op zonnepaneelklanten kunnen worden verhaald, dan zullen de leveranciers andere wegen zoeken en vinden.’

NSC wil zonnepaneelbezitters beschermen
Wytske Postma (NSC) hamerde er in haar bijdrage op dat zonnepaneelbezitters beschermd moeten worden met een verbod op terugleverkosten. Ook wil ze zich hard maken voor een redelijke terugleververgoeding die niet negatief mag zijn. Wel heeft ze begrip voor de keuze van de regering om het salderen te stoppen. ‘Maar we staan op dit moment achter het feit dat salderen eigenlijk gewoon afgebouwd moet worden, dus in één keer’, aldus Postma. ‘En als ik heel eerlijk ben over die terugleverkosten: of je die salderingsregeling nou wel of niet afschaft, die terugleverkosten zijn er nu. Juist de Europese regelgeving zit ons op dit moment zo in de weg, ook op andere dossiers, omdat die nou eenmaal wat meer gericht is op de markt en wat minder op de consumentenbescherming. Dat is mij ook een doorn in het oog. Ik vind echt dat dit een wet is waar we gewoon mee door kunnen gaan. Hij doet dingen die niet altijd leuk zijn. Laten we wel wezen, we hebben natuurlijk ontzettend veel zonnepanelen. In Nederland zijn we daarin koploper vanwege de stimulering vanuit de salderingsregeling.’

SP vreest voor huurders
Sandra Beckerman (SP) opende haar bijdrage met de mededeling dat haar partij überhaupt nooit gekozen zou hebben voor een salderingsregeling, maar voor een collectieve aanpak met collectieve zonnepanelen waarvan zo veel mogelijk huishoudens konden profiteren. ‘Tegelijkertijd is de salderingsregeling natuurlijk uiterst effectief geweest. Nederland loopt voorop in zon op dak, maar die regeling wordt nu in één keer in de prullenbak gegooid zonder dat er nog echt veel tegenover staat.’

‘Huurders die nu al zonnepanelen hebben, worden hard geraakt door de nieuwe voorstellen van het kabinet’, vervolgde Beckerman. ‘Juist huurders hebben het minst geprofiteerd van de salderingsregeling en huurders met zonnepanelen worden nu het hardst geraakt door de afschaffing ervan. Als we deze wet zouden aannemen zoals hij nu is, blijven heel veel daken die nu leeg zijn ook echt leeg. Wie gaat er nog investeren in zonnepanelen als de overheid zo onbetrouwbaar is en de energiebedrijven alle macht hebben om allerhande kosten in rekening te brengen? Eigenlijk is onze hoofdvraag: waarom zou de Tweede Kamer eigenlijk deze wet moeten aannemen?’

BBB wil meer tijd voor wetsbehandeling
Henk Vermeer van coalitiepartij BoerBurgerBeweging (BBB) merkte in zijn bijdrage op dat energieleveranciers meerkosten en onbalanskosten willen doorberekenen en dat volgens de ACM ook kunnen. Het BBB-Kamerlid merkte bovendien op dat het wetsvoorstel nog enkele belangrijke zaken mist, zoals een handhavingsverzoek voor de ACM en heldere afspraken over een opzegvergoeding. ‘Hoe kijkt de minister aan tegen het vastleggen in de wet van een vast bedrag per maand en een redelijke opzegtermijn van bijvoorbeeld 2 kalendermaanden? Want als we dat standaardiseren, kan iedere klant gewoon zelf goed afwegen en bepalen of hij z’n contract kan openbreken of niet. De opzegregeling komt volgens de briefing in een aparte ministeriële regeling, maar die regeling kennen we nog niet. Voorlopig moeten we het nog doen met de Beleidsregel ROVER van de ACM, volgens de huidige spelregels. Het lijkt me niet goed dat bij een nieuwe wet de oude spelregels nog blijven lopen, want dan wordt de verwarring.’

Vermeer stelt het nog moeilijk te vinden welke amendementen zijn partij en/of nog moeten maken om er een overzichtelijk geheel van te maken. ‘Ik zou de minister, maar ook mijn collega's willen vragen of we een iets langzamer pad zouden kunnen bewandelen om deze wet tot een afronding te brengen. Elke dag die je hier langer naar kijkt, krijg je weer nieuwe informatie. Zelfs als je er de hele dag mee bezig bent, is het al nauwelijks te bevatten, laat staan wanneer je consument bent.’

Silvio Erkens (VVD) wees Vermeer erop dat ook zijn partij voor de zomer de CDA-motie steunde om de wet nu al te behandelen. ‘Omdat wij op dat moment dachten dat dat een heel goed idee was en dat dat prima kon’, verdedigde Vermeer zich. ‘Nu ligt alles hier op tafel. Dan moet je op dat moment een besluit nemen. Zoals ik eerder gezegd heb, moeten politici ook durven zeggen: ik weet nog niet alles en ik ben nog niet klaar voor een besluit. In dit geval durf ik dat wel.’

Henri Bontenbal (CDA) voelde Vermeer desondanks stevig aan de tand waarom zijn partij toch ingestemd heeft met het abrupt afschaffen van de salderingsregeling, terwijl de partij eerder tegen het afbouwvoorstel stemde. Vermeer: ‘Wij zijn met name akkoord gegaan met afbouw in één keer omdat zodra je zegt dat de salderingsregeling stopt, het mensen niet meer uitmaakt of dat in 1 jaar, in 2 jaar of in 3 jaar gebeurt. In het hoofd van de consument, van de burger is het dan klaar. Dat beïnvloedt direct de investeringsbereidheid. Als je dan toch iets doet, doe het dan in één keer goed, dan is het ook duidelijk voor iedereen. Dat was onze redenatie. Daar kunt u van alles van vinden, maar zo is het gegaan.’

Dilemma voor ChristenUnie
Pieter Grinwis (ChristenUnie) sprak in zijn bijdrage van een dilemma voor zijn partij. ‘De salderingsregeling heeft ons veel gebracht. Op de daken van 3 miljoen huishoudens liggen zonnepanelen, en dat is geweldig. Toch is het goed dat er een einde komt aan de salderingsregeling. Het is niet sociaal, zoals velen al hebben gezegd, omdat de, veelal wat armere, huishoudens zonder zonnepanelen ook bijdragen aan de kosten van de regeling, terwijl de opbrengsten vooral terechtkomen bij de gemiddeld wat rijkere huishoudens met zonnepanelen. Het stimuleert daarnaast niet het eigen verbruik en zorgt mede daardoor voor veel congestie op het net. En ja, ook de staatskas loopt nog wat inkomsten mis.’
Maar het wetsvoorstel van het nieuwe kabinet stemt allerminst tot tevredenheid bij de ChristenUnie, zo benadrukte Grinwis in zijn bijdrage. ‘Geen afbouwpad, geen verbod op terugleverkosten, geen wettelijke minimale terugleververgoeding. Niet eens een onderzoek naar de effecten van de salderingsregeling, terwijl ook de regering beseft dat de terugverdientijd zal oplopen en de groei van zon op dak verder zal afvlakken. Burgers verdienen meer zekerheid en bescherming.’

Grinwis diende om die reden dan ook 3 amendementen in, waaronder een amendement om de terugleverkosten te verbieden. ‘Ik kijk uit naar de appreciatie van de minister en ik hoop natuurlijk op een positieve. Maar laten we wel zijn: voor mijn fractie is hoe er wordt gestemd over de amendementen belangrijk voor onze eindafweging over de wet.’

SGP in het natuurkundelokaal
Dat het een lange zit was voor de Tweede Kamerleden werd duidelijk toen André Flach als laatste spreektijd kreeg. ‘De tragiek van de laatste spreker is dat iedereen eigenlijk naar bed wil’, aldus Flach zelf.

Hij hield zich aan zijn belofte en was binnen 5 minuten klaar, mede omdat geen enkel Kamerlid hem serieus interrumpeerde. Flach meldde vooral geschrokken te zijn van het voorstel van de nieuwe coalitie om de salderingsregeling per 2027 abrupt af te schaffen. ‘Wetende dat mensen in het land na het stranden van de afbouwregeling een voorstel met een langzamere afbouw hadden verwacht. Zeker als je onlangs hebt geïnvesteerd in een warmtepomp is dat behoorlijk slikken. De termen “jojobestuur” en "flipperkastbeleid" zijn al langsgekomen. Dit lijkt bijna een beetje op een perpetuum mobile, zo'n ding dat je in het natuurkundelokaal had staan en dat maar heen en weer bleef gaan.’

Afwachten
‘We willen dat de aanleg van zonnepanelen voldoende aantrekkelijk blijft, ook voor huishoudens met lage inkomens’, vatte Flach het passend samen. ‘We hebben die zonnepanelen op het dak hard nodig voor verdere verduurzaming van onze omgeving. We maken ons zorgen op dat punt.’

Of de SGP in de Tweede Kamer – en mogelijk later in de Eerste Kamer – het wetsvoorstel van minister Hermans zal steunen, is afwachten. Flach: ‘Dat zal afhangen van de antwoorden van de minister en van het totaalplaatje, dus de toezeggingen met betrekking tot terugleverkosten, vergoedingen en de huursector. Maar ik noem ook de verschillende amendementen die zijn gepasseerd. Dan zullen wij onze mind opmaken.’

Minister Hermans zal de vragen van de Kamerleden tijdens het wetgevingsoverleg op 4 november beantwoorden.