Het Dilemma | Spanningskwaliteit – een vergeten factor in de energietransitie?

Is spanningskwaliteit van belang voor onze energietransitie?
Hogeveen: ‘Die is cruciaal, maar dat wordt vaak vergeten. Meer en betere monitoring is echt nodig om grote problemen voor te zijn.’

Lootens: ‘Zonder stabiele spanning kunnen we de voordelen van hernieuwbare-energiebronnen en slimme netwerken niet volledig benutten. Er is te weinig aandacht voor, vooral als het gaat om hoe we spanningskwaliteit kunnen waarborgen.’

Wat bedoelen jullie daarmee?
Hogeveen: ‘Het borgen van spanningskwaliteit is nu onder andere vastgelegd in eisen aangaande apparaten zoals omvormers van zonnepanelen die stroom het net opduwen. Daarnaast gaan apparaten meer en meer schakelen, bijvoorbeeld batterijen die reageren op de energiemarkten. Transformatoren kunnen daardoor sneller degraderen, ze zijn berekend op continubelasting.’

Is dit een actueel probleem?
Lootens: ‘Zeker. Het mag dan nog niet op grote schaal spelen, er is al wel sprake van incidenten, met name in gebieden waar veel decentraal zonnestroom wordt opgewekt. En naarmate de energietransitie vordert, kan de spanningskwaliteit snel verslechteren, met mogelijk ernstige consequenties als gevolg. Het is een bedreiging voor betrouwbaarheid van onze elektriciteitsvoorziening van de toekomst.’

Hoe zit dat exact?
Lootens: ‘Spanningskwaliteit omvat 4 belangrijke variabelen. Allereerst snelle en langzame spanningsvariatie. Daarnaast hebben we het over spanningsasymmetrie, bijvoorbeeld als verschillende voltages door 3 fases lopen, en harmonische vervorming waarbij de zuivere sinusvorm van 50 hertz waarop het net is gebouwd, wordt verstoord. Bovendien kan er sprake zijn van spanningsdips in de netten. Afwijkingen in die variabelen kunnen schade veroorzaken aan componenten van het stroomnet en allerhande elektrische apparatuur.’

Waarom vinden jullie spanningskwaliteit zo’n belangrijk issue bij Withthegrid?
Hogeveen: ‘Onze bedrijfsnaam zegt het al. Wij willen bijdragen aan het in stand houden van de hoge kwaliteit van het Nederlandse net. Wat dat betreft zijn er zorgen, ook op basis van onze eigen data. Zo zien we bij sommige klanten een significante verkorting van de levensduur van de transformator dankzij een verminderde spanningskwaliteit. Als je een transformator voor 30 jaar in de boeken hebt staan en die maar 10 tot 20 jaar meegaat, heb je een probleem.’

En wat moet er volgens jullie gebeuren?
Hogeveen: ‘Meer en betere monitoring. Henry en ik werken samen aan een opiniestuk waarin we oproepen tot actie. De huidige power quality monitoring (pqm)-systemen meten vaak op basis van gemiddelden van 10 minuten, wat onvoldoende is. Er zijn wel technische oplossingen, maar het begint bij inzicht: precies weten wat er op het stroomnet gebeurt.’

ENGIE Laborelec pleitte in een onderzoek voor ACM in 2023 voor een forse uitbreiding van de huidige monitoringcapaciteit.
Lootens: ‘Dit betekent het plaatsen van meer slimme meters op strategische locaties en realtime monitoring om de dynamische veranderingen in het net op te vangen. April 2024 vroeg de Autoriteit Consument & Markt (ACM) netbeheerders vervolgens om betere kwaliteitsborging stroomnet. Wij ondersteunen deze oproep volledig en gaan ons ook actief mengen in de aankomende marktconsultatie van ACM voor verbeteringen in spanningskwaliteit.’