Vlaams capaciteitstarief blijkt effectief, gedragsverandering zichtbaar en zonnepanelen blijven interessant

Na uitgebreide voorbereiding en communicatie werd begin 2023 het capaciteitstarief ingevoerd in Vlaanderen. De Vlaamse Nutsregulator (VNR) heeft nu het eerste evaluatierapport gepubliceerd. Hieruit blijkt dat het tarief daadwerkelijk het beoogde effect heeft op het gedrag van gebruikers.

Gedragsverandering zichtbaar
Volgens de analyse – waarvoor gebruikgemaakt is van een studie van de universiteit van Gent (UGent) – zet het capaciteitstarief gebruikers aan om hun elektriciteitsverbruik beter te spreiden en maandpieken te beperken. Dit effect is vooral zichtbaar bij netgebruikers met hoge pieken, zoals eigenaren van elektrische auto’s, die hun piekverbruik gemiddeld met 5 procent verlagen wat bijdraagt aan een efficiënter gebruik van het stroomnet.

Het capaciteitstarief is een budgetneutrale maatregel, wat betekent dat de totale inkomsten voor de netbeheerders niet veranderen. Voor de meeste netgebruikers blijft de impact op hun nettarieven beperkt. Kleine verbruikers betalen doorgaans iets meer, terwijl grote verbruikers vaak minder betalen. Deze resultaten komen volgens de VNR overeen met de verwachtingen die vooraf waren gecommuniceerd.

Sociale impact
De VNR heeft in haar analyse ook gekeken naar de socio-economische achtergrond van netgebruikers. Hierbij werd geen disproportionele impact vastgesteld. Uit een jaarlijkse prijsvergelijking met omringende landen blijkt bovendien dat de invoering van het capaciteitstarief geen negatieve invloed heeft gehad op de positie van de elektriciteitsfactuur van Vlaamse gezinnen en kleine en middelgrote ondernemingen (kmo’s) ten opzichte van andere gewesten en buurlanden.

Zonnepanelen
Een belangrijke conclusie uit het rapport is dat zonnepanelen ook met het capaciteitstarief een interessante investering blijven. Hoewel zelfverbruik iets minder interessant is geworden, blijft de investering rendabel. Voor warmtepompen is er zelfs goed nieuws: het capaciteitstarief verhoogt hun rentabiliteit.

‘Zonnepanelen blijven een interessante investering, ook na de invoer van het capaciteitstarief’, citeert VNR de onderzoekers van UGent. ‘Bij actieve sturing of bewust omgaan met grootverbruikers in het huishouden, bieden zonnepanelen de mogelijkheid om grotere vermogens overdag op te vangen zonder de gemiddelde maandpiek te verhogen. Het inzetten op zelfverbruik van zonnepanelen wordt wel minder interessant door de lagere kilowattuurprijs in de nettarieven, wat de terugverdientijd bij ongewijzigd gedrag verhoogt.’

Dynamische prijzen
De analyse toont verder aan dat het capaciteitstarief gebruikers niet tegenhoudt om in te spelen op prijsprikkels, maar hen juist helpt om ook bij flexibel verbruik overbelasting van het net te vermijden.

Dynamische prijzen zetten aan tot verbruik op momenten van goedkope stroom, terwijl het capaciteitstarief aanmoedigt om het verbruik te spreiden. Zo dragen beide mechanismen bij aan het evenwicht van het energiesysteem én een efficiënt gebruik van het net.

Toekomstplannen
Hoewel de invoering van het capaciteitstarief niet zonder uitdagingen verliep, daalde het aantal vragen en misverstanden snel na de start. De VNR benadrukt dat vertrouwd raken met het nieuwe systeem tijd vraagt en dat ze dit verder blijven opvolgen.

Parallel aan deze evaluatie onderzoeken de distributienetbeheerders momenteel de mogelijkheden van tijdsafhankelijke of ‘time of use’-nettarieven. Tegen 1 augustus 2025 verwacht de regulator een rapport met de bevindingen uit dit onderzoek en een marktgedragen implementatievoorstel te kunnen presenteren.