Consultatie tweerichtingscontracten SDE++ gestart, uitzonderingspositie kleine projecten

Tweerichtingscontracten moeten vanaf 2027 voor windenergie op zee, windenergie op land en zonne-energie de huidige Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie (SDE++) vervangen.

Europese verplichting
De aanleiding voor het wetsvoorstel is de herziening van de Europese Elektriciteitsverordening. Deze herziening bepaalt dat de SDE++ vanaf 17 juli 2027 niet meer mag worden toegepast voor hernieuwbare elektriciteit. Als de overheid de uitrol van duurzame stroom wil blijven stimuleren, zijn tweerichtingscontracten nodig als alternatief steunmechanisme.

De Europese Commissie presenteerde begin 2023 haar langverwachte plan om de elektriciteitsmarkt te hervormen. Een belangrijk onderdeel van de hervorming is de invoering van contracts for difference (cfd’s) als enige vorm van ondersteuning voor wind- en zonne-energie. Eind 2023 bereikten het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie een definitief akkoord over de hervorming van de elektriciteitsmarkt, waarmee groen licht werd gegeven voor de implementatie van tweerichtingscontracten in alle EU-lidstaten.

Werking tweerichtingscontracten
Het principe van tweerichtingscontracten is eenvoudig: er wordt een vaste prijs afgesproken tussen de overheid en de producent van hernieuwbare energie. Wanneer de marktprijs van elektriciteit onder deze afgesproken prijs ligt, ontvangt de producent een vergoeding ter grootte van het verschil. Dit biedt de nodige zekerheid voor investeerders en ontwikkelaars van hernieuwbare-energieprojecten.

Het innovatieve aspect van tweerichtingscontracten is echter dat ze ook in de andere richting werken. Als de marktprijs boven de afgesproken prijs uitkomt, moet de producent het verschil terugbetalen. Dit voorkomt overwinsten tijdens periodes van hoge energieprijzen, zoals tijdens de energiecrisis van 2022 het geval was. Destijds profiteerden producenten van hernieuwbare energie van de hoge elektriciteitsprijzen.

Reikwijdte wetsvoorstel
Het wetsvoorstel maakt de toepassing van tweerichtingscontracten mogelijk voor nieuwe investeringen in windenergie op zee, windenergie op land en zonnepanelen (zon-pv). De wet creëert ook de mogelijkheid om dit mechanisme in de toekomst beschikbaar te maken voor andere technieken, zoals kernenergie en andere technieken voor duurzame energieproductie of CO2-reductie.

Voor de vormgeving van deze contracten heeft het kabinet gekozen voor een systeem waarbij betalingen plaatsvinden op basis van daadwerkelijke productie in plaats van een referentievolume. Deze keuze is gemaakt om de uitvoerbaarheid te waarborgen, gezien het grote aantal diverse projecten op verschillende locaties dat ondersteund moet worden. Het definiëren van een passend referentievolume voor al deze projecten zou te complex zijn.

Demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei meldt verder dat het ministerie overweegt een minimumvermogen voor installaties te hanteren, omdat de nieuwe contractvorm minder geschikt wordt geacht voor kleinere projecten.

Kleinschalige installaties
Het wetsvoorstel bevat daarom een uitzonderingsbepaling voor kleinschalige installaties. Volgens de Europese Elektriciteitsverordening worden vanaf 1 januari 2026 installaties met een geïnstalleerd elektrisch vermogen kleiner dan 200 kilowatt als kleinschalig beschouwd. Deze installaties kunnen worden vrijgesteld van de verplichting van tweerichtingscontracten. Het wetsvoorstel biedt de minister van Klimaat en Groene Groei namelijk de mogelijkheid om voor deze kleinschalige installaties en voor demonstratieprojecten toch subsidie te verlenen in de vorm van een ‘prijssteunregeling’.

Ook andere bestuursorganen, zoals provincies en gemeenten, kunnen subsidie blijven verlenen aan hernieuwbare-energieprojecten van burgers, zolang deze niet als bedrijf worden beschouwd. Financiële ondersteuning van bedrijven kan namelijk als staatssteun gezien worden en dat is vanuit de EU niet toegestaan. Verder blijft het voor alle bestuursorganen mogelijk om subsidie te verstrekken voor hernieuwbare-energieprojecten in de vorm van investeringssubsidies.

Stroomafnameovereenkomsten
Naast de hoofdregeling voor tweerichtingscontracten bevat het wetsvoorstel ook aanvullende bepalingen die de effectiviteit van het instrument moeten vergroten. Zo komt er een zogenaamde ‘carve-out’ voor power purchase agreements (ppa’s), waardoor producenten een deel van hun productie kunnen uitzonderen van de tweerichtingscontracten.

Dit maakt het eenvoudiger om rechtstreekse stroomafnameovereenkomsten met afnemers te sluiten. De producenten ontvangen over dit deel van de productie geen steun, maar hoeven bij hoge marktprijzen ook niet terug te betalen. Deze bepaling sluit aan bij de Europese ambitie om de markt voor stroomafnameovereenkomsten verder te ontwikkelen.

Consultatie en vervolg
De consultatie van het wetsvoorstel is vandaag gestart en loopt tot 14 november. Belanghebbenden kunnen tijdens deze periode hun reactie geven op het voorstel. Na de consultatie zal het ministerie de reacties verwerken en het wetsvoorstel indien nodig aanpassen, voordat het naar de Tweede Kamer wordt gestuurd.

Het is belangrijk om te benadrukken dat het wetsvoorstel zelf nog niet bepaalt dat deze steun er daadwerkelijk komt. Het schept alleen het wettelijke kader dat de toepassing van tweerichtingscontracten mogelijk maakt. De exacte invulling en voorwaarden van de steunregeling zullen namelijk pas op een later moment worden uitgewerkt waarbij minister Hermans afgelopen zomer al aankondigde dat het kabinet in 2027 de tweerichtingscontracten gaat invoeren.