De energie- en klimaatplannen van het nieuwe kabinet: alle feiten en cijfers op een rij

Het hoofdlijnenakkoord ‘Hoop, lef en trots’ dat het aankomende rechtse kabinet vanochtend heeft gepresenteerd, zal ongetwijfeld de komende uren en dagen tot kritische reacties uit de klimaathoek leiden. Ondanks dat de 4 coalitiepartijen willen dat het nieuwe kabinet flink gaat besparen op het klimaatbeleid, zijn er echter genoeg opstekers voor de energietransitie. Bovendien krijgen alle maatregelen de komende periode pas een definitief karakter, als de 4 partijen en de nieuwe bewindslieden van het ‘programkabinet’ samen met formateur Richard van Zwol een definitief regeerprogramma gaan maken.

Klimaatdoelen gehandhaafd
Ten aanzien van klimaatbeleid stellen de 4 partijen vooral stabiel beleid na te streven: ‘Burgers en bedrijven moeten weten waar ze aan toe zijn. Het klimaatbeleid moet draagbaar, haalbaar en uitvoerbaar zijn; handelingsperspectief voor burgers en bedrijven is cruciaal. We houden ons aan de bestaande afspraken; alleen als we de doelen niet halen, maken we alternatief beleid. Er komen geen nieuwe nationale koppen op Europees beleid. Afbouw van fossiele subsidies voor de energievoorziening vindt plaats in Europees verband.’

PVV, NSC, VVD en BBB schrijven verder dat ze inzetten op meer energieonafhankelijkheid en eigen duurzame-energieproductie. ‘Met de juiste maatregelen wordt groene groei bevorderd en schadelijke uitstoot verminderd. Door te investeren in duurzame-energiebronnen en innovatie, creëert Nederland een gunstig klimaat voor ondernemerschap. Dit leidt niet alleen tot een schonere omgeving, maar ook tot economische groei en nieuwe zakelijke kansen.’

Stroomnet: kabinet gaat prioriteren
In het hoofdlijnenakkoord wordt ook aandacht geschonken aan de problemen met het volle stroomnet, al is dat niet meer dan 2 schamele zinnetjes. ‘Het oplossen van netcongestie krijgt voorrang, waarbij de regie bij het kabinet ligt, onder andere als het gaat om (her-)prioritering van wie wanneer op het net wordt aangesloten’, aldus de PVV, NSC, VVD en BBB.

In de paragraaf over economie en vestigingsbeleid staat verder dat bedrijven worden geholpen bij de energietransitie en met het oplossen van netcongestie. ‘De kosten voor energie – zowel voor bedrijven als consumenten – mogen niet significant uit de pas lopen met de buurlanden’, aldus het hoofdlijnenakkoord. ‘Bezien wordt welke maatregelen nodig zijn om bedrijven en consumenten te ondersteunen.’

Zonnepanelen: salderingsregeling geschrapt
De voor de zonne-energiesector belangrijkste maatregel die aangekondigd wordt in het hoofdlijnenakkoord, is het per 1 januari 2027 schrappen van de salderingsregeling. De afbouw werd afgelopen februari nog geblokkeerd door de Eerste Kamer, maar het nieuwe kabinet wil het salderen nu alsnog stopzetten en zo jaarlijks structureel 720 miljoen euro besparen.

Het stopzetten van de stimuleringsregeling is goed nieuws voor de opmars van de thuisbatterij, want de businesscase voor het opslaan van zonne-energie wordt aanzienlijk verbeterd. Als zonnepaneelbezitters niet meer mogen salderen, is het voor hen namelijk interessant om de opgewekte zonne-energie overdag op te slaan en ’s avonds als de zon niet meer schijnt weer te gebruiken.

SDE++: begrotingsbuffer 10 procent verkleind
In het hoofdlijnenakkoord is de ambitie opgenomen om minder subsidie voor duurzame energie uit te keren. Naast een generieke rijksbrede taakstelling om minder geld aan subsidie uit te geven – 2.625 miljoen euro in de periode 2025-2028 en daarna jaarlijks 1 miljard euro – wordt de prijsrisicobuffer van de subsidieregeling SDE++ verlaagd.

De begrotingsreserve voor SDE++ en haar voorgangers fungeert als een buffer. Na afloop van ieder begrotingsjaar wordt het verschil tussen de beschikbare kasmiddelen – de begroting – en de uitbetaalde subsidies aan duurzame-energieprojecten – de realisatie – in de begrotingsreserve gestort. De 4 partijen willen deze buffer nu met 10 procent verkleinen, wat vanaf 2026 jaarlijks 1 miljard euro moet opleveren.

Klimaatfonds: 1,2 miljard euro besparing
Het Klimaatfonds, dat afgelopen december groen licht kreeg van de Eerste Kamer, blijft gehandhaafd. Het fonds werd opgericht om op middellange termijn financiële middelen te reserveren en beschikbaar te stellen voor maatregelen die bijdragen aan het behalen van de doelstellingen uit de Klimaatwet.

Het nieuwe kabinet gaat op het fonds vanaf volgend jaar tot en met 2028 jaarlijks 300 miljoen euro besparen – in totaal 1,2 miljard euro – door onder meer beschikbaar te stellen.

Warmtepomp: verplichting geschrapt
De door minister Hugo de Jonge aangekondigde verplichting om vanaf 2026 bij het vervangen van een cv-ketel een hybride warmtepomp te installeren, wordt door de nieuwe regeringspartijen totaal onverwacht geschrapt.

Elektrische auto’s: stop op alle subsidies
Waar de korting op de motorrijtuigenbelasting voor elektrische auto’s behouden blijft, worden vanaf 2025 alle subsidies voor elektrisch rijden geschrapt. Dat voornemen spreken PVV, NSC, VVD en BBB uit in het hoofdlijnenakkoord.

Warmtenet: hogere energierekening stoppen
In hun akkoord schrijven de 4 partijen de financiële middelen voor klimaat voor een deel te willen gebruiken om mensen met een laag of middeninkomen en ondernemers te helpen in de energietransitie.

‘Te denken valt aan het helpen van mensen en kleine ondernemers bij het verduurzamen van hun woningen en bedrijfspanden’, aldus het akkoord. ‘Dit zorgt voor een lagere energierekening. Er wordt specifiek aandacht besteed aan mensen die als gevolg van aansluiting op een warmtenet geconfronteerd worden met een veel hogere energierekening.’

4 nieuwe kerncentrales
Het nieuwe kabinet gaat verder fors inzetten op kernenergie. Niet alleen blijft de kerncentrale in Borssele open, maar wordt ook het aantal nieuwe te bouwen kerncentrales verhoogd. Waar tot nu toe gedacht werd aan het bouwen van 2 nieuwe kerncentrales, willen PVV, NSC, VVD en BBB dat dit er 4 worden. Daarbij worden ook de mogelijkheden voor meerdere kleine kerncentrales onderzocht.

‘Een goede ruimtelijke inpassing van de centrales is cruciaal, ook voor het draagvlak. De overheid draagt met publiek-private samenwerking en kennisontwikkeling bij aan de bouw’, aldus de 4 partijen.

Verhoging energiebelasting teruggedraaid
De verhoging van de energiebelasting op aardgas – die door het demissionaire kabinet aangekondigd werd in de Voorjaarsnota 2024 – wordt teruggedraaid. De kosten hiervoor bedragen in de periode 2025-2028 in totaal 805 miljoen euro en daarna ieder jaar structureel 227 miljoen euro.

Bovendien willen de 4 nieuwe regeringspartijen de energiebelasting op aardgas in de eerste schijf met 2,82 eurocent per kubieke meter verlagen vanaf 2025, oplopend naar 4,8 eurocent per kubieke meter in 2030. Dit levert voor een huishouden met een gemiddeld gasverbruik van 1.050 kubieke meter een financieel voordeel op van circa 29 euro per jaar in 2025, oplopend naar circa 50 euro per jaar in 2030. Aan de andere kant kost dit de overheid in de periode 2025-2028 in totaal ruim 1,1 miljard euro en daarna ieder jaar structureel 357 miljoen euro.

Woningbouw: geen extra duurzaamheidsregels
De 4 partijen constateren in hun akkoord dat het realiseren van voldoende woningen onder druk staat. Ze wijten dit aan de dubbele vergrijzing, gemiddeld kleinere huishoudens, migratie, krapte op de arbeidsmarkt, stijgende bouw- en grondprijzen, renteontwikkelingen, ingewikkelde en lange bouwprocedures, gebrek aan en inefficiënt gebruik van beschikbare ruimte en fiscale regelingen die averechts werken.

Om de woningbouw niet verder te belemmeren, willen de partijen tot slot dat er geen extra, nationale duurzaamheidsregels voor bouwen worden opgelegd. Bovendien komt er een coördinerend minister die regie voert op de ruimtelijke ordening en op waar hoeveel woningen gebouwd moeten worden. Een van de andere maatregelen is zorgen dat er meer grond beschikbaar is. In nieuw te bestemmen gebieden gaat woningbouw daarom – in geval van – boven windmolens.