Studiegroep: meer normering en beprijzing nodig om klimaatdoelen te halen

De studiegroep – die bestaat uit een groep van experts en topambtenaren – constateert dat Nederland voor grote opgaven staat die de welvaart onder druk zetten en keuzes vereisen die gericht zijn op de lange termijn. De overheidsfinanciën zijn volgens hen zonder bijsturing niet houdbaar door vergrijzingskosten, lage productiviteitsgroei, hogere defensie-uitgaven en klimaatverandering.

Structurele kosten
De Studiegroep Begrotingsruimte adviseert om het begrotingstekort te verkleinen naar circa 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) in 2030 om de overheidsschuld te stabiliseren. Met de huidige vergrijzing en bijbehorende kosten voldoet Nederland momenteel niet aan alle Europese begrotingsregels. Bij ongewijzigd beleid stijgt de overheidsschuld naar 126 procent van het bbp in 2060.

Structurele kosten, zoals voor defensie, moeten structureel gedekt worden. De studiegroep vindt het verdedigbaar meer tijd te nemen voor deze dekking als die voortkomt uit hervormingen gericht op vergrijzingskosten die doorlopen tot 2040.

Klimaatdoelen
In haar rapport staat de studiegroep ook stil bij het klimaat. Met het huidige beleid worden de klimaatdoelen niet gehaald. De Klimaat- en Energieverkenning 2024 wijst op een aanzienlijke afstand tot het wettelijke doel voor emissiereductie.

De studiegroep adviseert meer normering en beprijzing in plaats van subsidies voor klimaatmaatregelen. Het huidige beleid leunt volgens haar sterk op subsidies, maar toch is het doelbereik niet in zicht. ‘De uitstoter laten betalen is zowel rechtvaardig als economisch wenselijk: de economie zal zich meer richten op toekomstbestendige, duurzame activiteiten’, is te lezen in het rapport van de studiegroep. ‘Normerende maatregelen – het stellen van duidelijke regels voor duurzame productie – kunnen bedrijven en ondernemers bovendien helpen met investeringskeuzes. Duidelijke langetermijndoelen met consistent beleid kunnen hen helpen om de transitie tegen lagere kosten te maken.’

Consistent en stabiel beleid helpt ondernemers en bedrijven volgens de studiegroep bovendien om de kansen te benutten die de transitie biedt. Daarnaast adviseert de studiegroep om de bestaande subsidiemiddelen kritisch tegen het licht te houden, en te kijken of ze effectiever kunnen worden ingezet, daar waar ze het meest bijdragen aan het halen van de doelen.

Energienetwerk
In het rapport is er tot slot ook aandacht voor de problemen met het volle stroomnet. Voor een toekomstbestendig energiesysteem is forse uitbreiding van het elektriciteitsnet nodig. Het IBO Bekostiging elektriciteitsinfrastructuur schatte eerder de investeringsopgave van netbeheerders tussen 2024-2040 op 195 miljard euro. De totale netbeheerkosten stijgen van 6,9 miljard nu naar 20 miljard euro per jaar in 2040.

Deze investeringen leiden tot hogere nettarieven voor huishoudens en bedrijven. Doordat de kosten pas later zichtbaar worden in de tarieven, worden ze niet meegenomen bij de oorspronkelijke besluitvorming. De studiegroep adviseert om bij nieuw beleid de gevolgen op de nettarieven meteen in te schatten. ‘Om de klimaatdoelen te halen, is het wenselijk om goed inzichtelijk te maken welke invloed beleid heeft op de businesscases voor elektrificatie’, besluit de studiegroep.