Verduurzamingsprojecten worden vergunningsvrij bij stikstofvermindering

Het kabinet wil verduurzamingsactiviteiten die de stikstofuitstoot met minimaal 30 procent verminderen vergunningvrij maken. Hierdoor kunnen bedrijven blijven verduurzamen zonder lange en onzekere vergunningsprocedures. Een internetconsultatie over dit voorstel is deze week gestart en loopt tot 5 oktober 2025.

Omgekeerde situatie
De Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie (NVDE) hield eerder dit jaar al een pleidooi om energieprojecten met windmolens en zonnepanelen en uitbreidingsprojecten van het stroomnet een vrijstelling te geven voor het uitstoten van stikstof tijdens de bouwfase, omdat ze daarna de uitstoot verlagen.

Die oproep heeft nu dus gehoor gevonden bij het demissionaire kabinet. ‘We hebben te maken met de gekke situatie dat projecten die uiteindelijk juist zorgen voor minder stikstofuitstoot in de onzekerheid verkeren of ze wel een vergunning kunnen krijgen vanwege stikstofbeperkingen, terwijl dit juist de projecten zijn die we nodig hebben’, aldus minister Wiersma in een toelichting op het voorstel. ‘

Natuurbeheermaatregelen
De huidige problematiek is ontstaan doordat voor veel activiteiten onzekerheid bestaat over het verkrijgen van een natuurvergunning. Dit geldt zelfs voor projecten die alleen tot doel hebben om bestaande activiteiten te verduurzamen. Door uitspraken van de Raad van State in december 2024 over intern salderen is de vergunningverlening nog complexer geworden.

Met de Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) ‘vergunningvrije verduurzamingsactiviteiten’ verduidelijkt het kabinet dat bepaalde verduurzamingsactiviteiten worden beschouwd als beheermaatregelen voor natuurverbetering. Daardoor vallen ze buiten de vergunningplicht voor Natura 2000-activiteiten en kunnen ze snel worden uitgevoerd. De AMvB past binnen de bestaande wetgeving en richt zich op activiteiten die bijdragen aan een daling van de stikstofdepositie op stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden. Deze activiteiten kunnen worden aangemerkt als instandhoudings- of passende maatregelen gericht op de instandhoudingsdoelstellingen van de betrokken natuurgebieden.

Concrete voorbeelden
De vrijstelling is bedoeld voor verduurzamingsactiviteiten zoals de elektrificatie van bestaande spoorlijnen waar nu dieseltreinen rijden, de verduurzaming van woonwijken die van het gas af gaan en overstappen op warmtepompen, of veehouders die hun stallen verduurzamen door emissiearme stalsystemen en technieken te installeren.

‘Wat ontbrak, was slimme aansturing’, vervolgt Wiersma. ‘Met deze AMvB verduidelijken we dat verduurzamingsactiviteiten worden beschouwd als maatregelen voor de natuur die zijn uitgezonderd van een natuurvergunningplicht.’

Strikte voorwaarden
De vrijstelling geldt alleen voor activiteiten die aan specifieke cumulatieve voorwaarden voldoen. Het moet gaan om activiteiten die hetzelfde blijven als de huidige activiteit, dus bijvoorbeeld geen kantoren vervangen door woningen.  

De omvang van de bestaande activiteit mag ook niet worden uitgebreid, voor zover die omvang relevant is voor de stikstofemissie. Een veehouder die zijn stal verduurzaamt, mag bijvoorbeeld niet tegelijkertijd het aantal dieren verhogen. De activiteit mag buiten de stikstofemissie geen andere significante nadelige gevolgen hebben voor een Natura 2000-gebied.

Een tijdelijke toename van stikstofemissie tijdens de realisatiefase is toegestaan, mits deze niet langer duurt dan 3 jaar en niet groter is dan een factor 5 van de emissiereductie na realisatie. Na de realisatiefase moet altijd sprake zijn van een permanente daling van de stikstofemissie met minimaal 30 procent.

Juridische onderbouwing
De AMvB is gebaseerd op artikel 6, derde lid van de Habitatrichtlijn, waarin projecten die direct verband houden met of nodig zijn voor het beheer van een Natura 2000-gebied worden uitgezonderd van een passende beoordeling. In Nederland is dit vertaald naar een uitzondering op de vergunningplicht voor Natura 2000-activiteiten.

Voor de activiteiten die in deze AMvB worden aangewezen, geldt dat zij buiten de reikwijdte van de vergunningplicht vallen omdat ze geacht worden ‘nodig te zijn voor de natuur’. De definitieve ecologische onderbouwing wordt nog toegevoegd na de internetconsultatie.

De internetconsultatie biedt ondernemers, overheden, maatschappelijke organisaties en burgers de gelegenheid om hun zienswijze te geven op het voorstel. Na verwerking van de reacties en toevoeging van de ecologische onderbouwing zal de AMvB definitief worden gemaakt.