Energiewet naar Tweede Kamer: ‘Onmisbaar voor energietransitie’

De Energiewet vervangt de huidige Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet en bevat ook de uitwerking van afspraken uit het Klimaatakkoord. Met het wetsvoorstel wordt ook een groot deel van het Europese ‘Clean Energy Package’ (CEP) geïmplementeerd, in het bijzonder de Elektriciteitsrichtlijn. Zo bevat het wetsvoorstel van minister Jetten onder meer duidelijke taken voor de systeembeheerders van gas en elektriciteit (red. de netbeheerders), meer overheidsregie en sturing op investeringen in de gas- en elektricteitssystemen en structurele versterking van de positie van de consument. Ook staan er regels in voor nieuwe marktspelers die actieve afnemers faciliteren en is een goed regelgevend kader voor data-uitwisseling opgenomen in de wet.

Fundament
‘Energiezekerheid voor huishoudens, bedrijven en maatschappelijke organisaties is een groot goed en moet vanzelfsprekend zijn’, aldus Jetten in zijn brief aan de Tweede Kamer. ‘Ook voor het toekomstig energiesysteem moet deze vanzelfsprekendheid worden gewaarborgd door een solide juridische basis te geven aan snel opeenvolgende ontwikkelingen in de energietransitie, waaronder stimulering van wind- en zonne-energie en een toename van flexibiliteit in het systeem. De Energiewet is onmisbaar om hierin te kunnen blijven voorzien. Deze nieuwe wet maakt de noodzakelijke versnelling van de energietransitie mogelijk. Ik hoop daarom dat het parlement het wetsvoorstel snel kan behandelen.’

Een stevig en integraal wettelijk fundament is volgens Jetten noodzakelijk voor de energietransitie. ‘Het voorstel voor de Energiewet biedt deze basis. Om de dynamische energietransitie doorlopend te faciliteren, zal de Energiewet regelmatig moeten worden geactualiseerd. De frequentie is afhankelijk van nationale en Europese beleidsontwikkelingen; ik zal streven naar een jaarlijkse aanpassing.’

Netbeheerders
Het grootste deel van het wetsvoorstel gaat over de systemen voor elektriciteit en gas en de transmissie- en distributiesysteembeheerders, beter bekend als landelijke en regionale netbeheerders. Een belangrijk actueel thema hierbij is netcongestie; oftewel het volle stroomnet.

In de Energiewet wordt daarom de aansluit- en transporttaak van de netbeheerders aangescherpt. Ze worden verplicht tot meer transparantie over de actuele en verwachte beschikbaarheid van transportcapaciteit en de termijnen waarbinnen deze geleverd kan worden, om zo onzekerheid bij bedrijven weg te nemen.

De wet draagt de Autoriteit Consument en Markt (ACM) op om nieuwe aansluittermijnen uit te werken voor beoogde aangeslotenen. De toezichthouder is hiermee al drukdoende en meldde afgelopen week dat consumenten die een nieuwe aansluiting op het stroomnet aanvragen, door netbeheerders binnen 18 weken geholpen moeten worden. Aanpassing van een bestaande aansluiting voor nieuwe zonnepanelen moet zelfs binnen 12 weken. De wet geeft de ACM ook de mogelijkheid om bijzondere transportmethoden en -voorwaarden uit te werken die de effecten van transportschaarste kunnen verzachten. Het gaat bijvoorbeeld om het uitwerken van onderbreekbare – non-firm – transportcontracten.

Consumenten
Een belangrijk uitgangspunt voor het kabinet is het waarborgen van een sterke positie van de consument en duidelijke regels voor leveranciers en andere marktdeelnemers. ‘De ontwikkelingen van de voorbije anderhalf jaar op de energiemarkt hebben aangetoond dat we er niet meer van uit kunnen gaan dat de bestaande regels borgen dat er altijd sprake is van een ruim en aantrekkelijk aanbod aan energiecontracten voor consumenten om een keuze uit te kunnen maken en om over te stappen als ze ontevreden zijn met hun bestaande leverancier’, stelt Jetten.

Vanwege de recente faillissementen van energiebedrijven en de hoge energieprijzen stelt minister Jetten de Energiewet op 3 aspecten tegen het licht te houden: het garanderen van voldoende aanbod, het intensiveren van het bestaande toezicht op de concurrentie in de markt en een stevige bescherming om de kans op faillissementen te beperken en de nadelige gevolgen voor consumenten daarbij te minimaliseren.

Delen zonne-energie
Om consumenten een sterkere positie te geven, zijn in de Energiewet daarom specifieke regels opgenomen. Zo bevat de wet regels voor het aangaan van contracten, regels voor het aanbieden van vergelijkingen van tarieven en voorwaarden en regels die eindafnemers in staat stellen om zelf ‘actief’ te worden op de elektriciteitsmarkt. Dit door bijvoorbeeld het verkopen van de zelf met zonnepanelen opgewekte zonne-energie of door deelname aan zogeheten flexibiliteits- of vraagresponsregelingen. Ook faciliteert de wet peer-to-peer-handel en behandelt energiegemeenschappen. Het wetsvoorstel voorziet er volgens minister Jetten in dat voor dergelijke actieve consumenten heldere en passende regels worden opgenomen.

‘Kort samengevat betreft dit bijvoorbeeld huishoudens, bedrijven of maatschappelijke organisaties die hun overschot aan zelfgeproduceerde elektriciteit niet standaard terugleveren aan hun eigen leverancier, maar deze elektriciteit zelf “actief” opslaan of verkopen op de markt’, schrijft Jetten. ‘Ook kunnen zij deelnemen aan marktdiensten gericht op vraagrespons en flexibiliteit in het systeem. In deze context neemt de laatste tijd de aandacht voor “het delen van energie” toe, ook als alternatief voor het verbruik en terugleveren via de reguliere energieleverancier.’

Belastingplicht verschuiven
De Tweede Kamer nam eerder dit jaar een motie aan van Raoul Boucke (D66) en Pieter Grinwis (ChristenUnie) om het energiedelen mogelijk te maken. ‘In essentie betreft het delen van elektriciteit het toekennen van zelfgeproduceerde of opgeslagen elektriciteit, die in een bepaalde periode is ingevoed op het net, aan een andere afnemer die op vrijwel hetzelfde moment deze elektriciteit afneemt’, duidt Jetten. ‘Voor een individueel huishouden biedt dit extra mogelijkheden om te bepalen wat er met zijn overtollige productie van zonne-elektriciteit gebeurt, bijvoorbeeld door dit te delen met buren verderop in de straat.’

Omdat bij energiedelen sprake is van een belaste vorm van levering voor de energiebelasting, kan dit volgens de minister leiden tot een forse toename van het aantal belastingplichtigen. Het kabinet wil dit voorkomen en kijkt daarom naar mogelijkheden om de belastingplicht te verschuiven zodat geen budgettaire derving ontstaat. ‘Ook spelen er nog vragen rondom de technische uitvoerbaarheid, met name inzake het beheer en de uitwisseling van de hiervoor benodigde data’, aldus Jetten.

Energiedata
Naar aanleiding van het Europese Clean Energy Package heeft data-uitwisseling een belangrijke plaats gekregen in de concept-Energiewet. ‘Data-uitwisseling is nu voor een groot deel geregeld in de Informatiecode van de ACM. Codes komen tot stand in een proces tussen sector en de ACM. Een duidelijke wettelijke grondslag ontbreekt nu soms. In het wetsvoorstel zijn de verantwoordelijkheden voor data-uitwisseling beter en duidelijker belegd. Er is een expliciete taak voor de gegevensuitwisselingsentiteit vastgelegd. Daarnaast hebben de registratie en het beheer van gegevens een wettelijke basis gekregen. Dit moet leiden tot een bredere, beveiligde en gecontroleerde ontsluiting van energiedata.’

Eerste horde
Het wetsvoorstel van minister Jetten zal de komende maanden behandeld worden in de Tweede Kamer. Eenmaal goedgekeurd zal de Energiewet ook in de Eerste Kamer behandeld worden. Eerste horde is echter de Tweede Kamercommissie Economische Zaken en Klimaat die eind juni over de wet vergadert.