Salderingsregeling: Eerste Kamer kritisch over controle redelijkheid terugleverkosten, ACM rekent op rechtszaken

De senatoren van de vaste commissie voor Economische Zaken, Klimaat en Groene Groei en de vaste commissie van Financiën werden tijdens een technische briefing door medewerkers van de toezichthouder Autoriteit Consument & Markt (ACM) bijgepraat over het stopzetten van de salderingsregeling voor zonnepanelen.

Zorgpunten
‘2 van onze 3 zorgpunten zijn overgenomen in het wetsvoorstel’, aldus Jochen Smit, teammanager directie Energie, namens de toezichthouder. ‘De ACM heeft alleen niet de bevoegdheid gekregen om als handhavend instrument een minimale vergoeding op te kunnen leggen bij een individuele leverancier. Dit betekent in de praktijk dat de ACM minder effectief kan handhaven dan met zo’n bevoegdheid. Daarnaast maakt dit de compensatie voor consumenten voor geleden schade ingewikkelder.’

Aanvullende regels wenselijk
Smit herhaalde daarbij dat de ACM verwacht dat ook na afschaffing van de salderingsregeling meerkosten voor energiebedrijven zullen blijven bestaan en daarmee de prikkel om terugleverkosten in rekening te blijven brengen.

Willem-Rutger van Dijk wees er namens de ACM op dat met een Algemene Maatregel van Bestuur (red. de komst van deze AMvB is geregeld via het amendement van VVD, SP en ChristenUnie) het in rekening brengen van terugleverkosten kan worden ingeperkt. ‘Dit is voor de vergelijkbaarheid bevorderlijk. Het is opvallend dat de AMvB alleen toeziet op de kosten en voorwaarden van teruglevering, maar niet op de vergoeding. Ook voor de vergoeding is het wenselijk dat aanvullende regels worden gesteld.’

Omzeilen
De ACM maakte tijdens het overleg ook haar zorg duidelijk dat energiebedrijven de minimale hoogte van de terugleververgoeding – die via een amendement door de Tweede Kamer tot 2030 op minimaal 50 procent van de kale leveringsprijs is vastgelegd – kunnen omzeilen.

Van Dijk (ACM): ‘De marktdeelnemers (red. de energiebedrijven) kunnen de gemaakte kosten alsnog op een andere manier in rekening brengen, een hogere minimumvergoeding kan bijvoorbeeld omzeild worden met een hoger vastrecht of terugleverkosten.’

Onderzoek
De ACM stelde tijdens de technische briefing na vragen van GroenLinks-PvdA-senator Ferd Crone nog in onderzoek te hebben hoe zij vast gaat stellen welke kosten na afschaffen van het salderen daadwerkelijk te maken hebben met de teruglevering van zonne-energie.

‘Daar doen wij onderzoek naar net zoals we dat bij andere ondernemingen zoals netbeheerders doen’, aldus Smit (ACM). ‘Dat zal hier ook moeten gebeuren en dat kost uiteraard capaciteit. Ik denk dat we onze accountants daar nog wel vaker zullen horen over welke toerekening waar hoort. Ik maak me daar sterk over dat dat niet kan.’

Te vroeg
Niet alleen Ferd Crone plaatste tijdens de technische briefing namens GroenLinks-PvdA meermaals vraagtekens bij de uitvoerbaarheid van het wetsvoorstel, ook Tekke Panman deed dit namens de BoerBurgerBeweging (BBB). Saillant detail is dat die laatste partij afgelopen februari er samen met GroenLinks-PvdA voor zorgde dat het eerdere wetsvoorstel om het salderen stapsgewijs af te bouwen sneuvelde. Na de verkiezingen veranderde de Tweede Kamer-fractie van de BBB echter van gedachte en sprak met de PVV, VVD en NSC af om de salderingsregeling per 1 januari 2027 al stop te zetten.

‘We hebben in Nederland 3 grote leveranciers – als je een leverancier hebt die goed kan voorspellen, heb je heel weinig onbalanskosten’, aldus Panman (BBB) tijdens de briefing. ‘Maar als iemand een goed weekend heeft gehad en op maandag een slechte planning heeft gemaakt, ontstaan er onbalanskosten. En die onbalanskosten – het ondernemersrisico – wordt nu afgewenteld op de huishoudens. Dus de huishoudens zijn de pineut als de ondernemer – de energieleverancier – een slechte planning maakt. Hoe gaat de ACM de juiste toewijzing van onbalanskosten nou onderzoeken, dan heb je een leger aan mensen nodig. Hoe is dat uitvoerbaar?’

Smit (ACM): ‘Daar zijn wij mee bezig om die vraag te beantwoorden. Dus ik denk dat het te vroeg is om daar nu op in te gaan, dan zou ik vooruitlopen op het onderzoek. Maar ik begrijp de vraag heel goed. En de vraag is ook, is het daarmee inderdaad toe te wijzen en daarvoor zullen we met een model moeten komen.’

Uitvoerbaar
Panman (BBB) nam geen genoegen met dat antwoord. ‘Kunt u dan wel op voorhand zeggen dat dit wetsvoorstel uitvoerbaar is?’ Peter Schalk voegde zich namens de SGP bij Panman. ‘Je kunt iets wel uitvoerbaar vinden, maar is het ook te doen? We moeten ook op het doenvermogen van de burger letten. Snapt de gewone burger nog wat er met hem gebeurt?’

Van Dijk (ACM): ‘De afschaffing van de salderingsregeling is in zekere zin ook een versimpeling van de energierekening. Een afschaffing is in principe een versimpeling, aan de andere kant – ook met de amendementen die zijn ingediend – zijn er wat extra’s bij gekomen maar die zijn goed te overzien. In die zin is het doenbaar voor de consument.’

Voorzitter Andre van Langen van de BBB liet zich een kritische opmerking ontglippen. ‘Ik vind het wel bijzonder, want we weten in ieder geval dat die salderingsregeling uitgevoerd kan worden en hier (red. als de salderingsregeling stopgezet wordt) moeten we het maar van afwachten.’

Ondernemersrisico
Panman (BBB) bleef voet bij stuk houden en vindt dat het ondernemersrisico van de energieleverancier simpelweg aan de consumenten toegerekend wordt.

‘Het precieze model van toerekening zal invulling moeten geven aan de open normen die nu in deze wet zitten’, moest Smit (ACM) toegeven. ‘Daar zit een zekere maat van openheid in die we naar alle waarschijnlijkheid straks aan de rechter zullen moeten uitleggen, dat het een invulling en reflectie is van wat er daadwerkelijk in de praktijk gebeurt. Het blijft een model, anders hadden we harde normen moeten opnemen in de wet.’

Niet níet uitvoerbaar
‘De consument wordt er achteraf mee geconfronteerd’, blijft Panman (BBB) kritisch. ‘De onbalanskosten ontstaan en daarna worden ze doorberekend. Dan zal een consument, of een groep consumenten, dat onredelijk vinden. Die kloppen aan bij de ACM en vragen of het redelijk is. Hoe gaat u dat dan doen? Het is al een enorme klus om het voor 1 casus te doen, om te kijken of het daadwerkelijk proportioneel is.’

Smit (ACM): ‘Het is uitvoerbaar, maar met de beperkingen die gelden door de amendenten die nu zijn aangenomen bij het wetsvoorstel. Je hebt te maken met een aantal open normen en “ex post”- toezichtsvragen waar je tegenaan loopt. En er zit inderdaad een vertraging tussen het moment dat een consument op zijn factuur waarneemt dat dit heel erg duur is geworden en vervolgens hopelijk direct gaat vergelijken en een betere aanbieding zoekt. Hij is dan wel een periode tegen de kosten aangelopen waarvan wij als ACM gaan kijken of die redelijk waren. Maar dat maakt deze wet niet níet uitvoerbaar of niet handhaafbaar zoals die er nu ligt.’

Toets rechter
Crone (GroenLinks-PvdA) maakt zich vooral ook zorgen over energiebedrijven die de kosten van teruglevering mogelijk bij hun dochterbedrijven – en daarmee de zonnepaneelbezitter – laten landen en de baten bij het moederbedrijf.

Smit (ACM): ‘We moeten kijken waar in het portfolio van zo’n partij de kosten en de baten zitten. Dat is waar we nog onderzoek naar doen. Daarvoor zullen we met een model moeten komen die de toets van de rechter kan doorstaan.’

Uitdagingen
Crone heeft te doen met de ACM. ‘De concernleiding kan invloed hebben op welke dochters ga ik wat meer onbalanskosten in rekening brengen, dat is het principe van een concern. Je kunt je lusten en lasten verdelen en dan doe je het zo dat de toezichthouder het moeilijk krijgt. Ik heb met u te doen.’

Smit (ACM): ‘Ik maak me er geen zorgen over dat die ondernemingen dit zo goed mogelijk zullen proberen te berekenen en dat wij heel goede mensen hebben om dat te doorzien.’ Voorzitter Van Langen (BBB) concludeerde tot slot dat er ‘nog heel wat uitdagingen zijn met deze wet en de modellen’.

De Eerste Kamer stemt nog voor het kerstreces over het Belastingplan 2025 en daarmee ook het wetsvoorstel dat het stopzetten van de salderingsregeling moet regelen.